Projeya Bendava Bawenûr: Destpêşxeriyek Stratejîk ji bo Paşeroja Germiyanê

Projeya Bendava Bawenûr, ku yek ji projeyên girîng û stratejîk ên Hikûmeta Herêma Kurdistanê ye, ji bo herêma Germiyanê hêviyên mezin bi xwe re tîne. Ev bendav, ne tenê dê bibe bendek li pêşiya metirsiya çolbûnê û dê bibe sedema geşbûna bi deh hezaran donim erdên çandiniyê û zêdebûna samana masiyan, lê di heman demê de xwedî kapasîteya hilberîna elektirikê bi qasî 34 megawatt e. Ev taybetmendî, piştî Bendava Dûkan û Derbendîxanê, wê bibe sêyemîn bendava herî mezin a hilberîna elektrikê li Herêma Kurdistanê. Niha xebatên projeyê bi lez û bez didomin û tê pêşbînîkirin ku di demek kurt de biqede.

Armancên Sereke yên Projeya Bendava Bawenûr:

Armanca sereke ya vê projeya mezin parastina ewlehiya avê ye, bi taybetî li sînorê rêveberiya serbixwe ya Germiyanê. Ev bendav dê bibe mertalek li hemberî kêmasiya avê ya ku di salên dawî de bandoreke neyînî li herêmê kiriye.
Her wiha, bendav dê:
Elektrikê hilberîne: Bi kapasîteya 34 megawatt ceyranê, bendav dê beşdarî tora elektrikê ya neteweyî bibe û hewcedariya herêmê bi elektrikê kêm bike.
Avê depo bike: Bi kapasîteya depokirina 30 milyon metrekup av, Bawenûr dê bibe çaremîn bendava herî mezin li Herêma Kurdistanê di warê depokirina avê de, ku ev yek ji bo pêşeroja avê ya herêmê pir girîng e.

Sektora çandiniyê dê vejîne: Bendav dê bi qasî 40,000 donim zeviyên çandiniyê av bide, bi vî awayî sektora çandiniyê li herêmê geş bike û berhemên herêmî zêde bike.
Li pêşiya çolbûnê bigire: Bi zêdebûna avê, metirsiya çolbûnê li ser erdên çandiniyê û jîngeha herêmê dê kêm bibe.
Samana masiyan zêde bike: Bendava Bawenûr dê ji bo cûreyên masiyan jîngeheke nû biafirîne, bi vî awayî samana masiyan li herêmê zêde bike û derfetên aborî yên nû peyda bike.
Asta ava bin erdê bilind bike: Depokirina avê dê bandoreke erênî li ser asta ava bin erdê bike û çavkaniyên avê yên herêmê xurt bike.
Sektora turîzmê geş bike: Bendav bi xwe re derfetên turîzmê jî tîne, ku dê bibe sedema geşbûna aborî û çandî li herêmê.

Pêkhateyên Projeyê:
Projeya Bendava Bawenûr ji şeş pêkhateyên sereke pêk tê ku her yek ji wan roleke girîng dilîze:
Bendava Axî (Embankment Dam): Dirêjahiya vê beşê 580 metre ye û bilindahiya wê 20 metre ye. Berfirehiya lûtkeyê 9 metre û berfirehiya binî 150 metre ye. Ew ji du berbendên 4 metreyî pêk tê ku ji ax, gil, fîltre û qatên kevirî hatine çêkirin.
Dîwarê Veqetandina Avê (Secant Pile Wall): Ji ber ku axa herêmê xwedî kapasîteya ragirtina avê ya kêm e, dîwarek veqetandina avê bi dirêjahiya 800 metre, ku ji 1100 pileyên heta 45 metreyan kûr pêk tê, tê çêkirin. Ev dîwar tenê ji bo veqetandina avê ye û tu barê derve nagire ser xwe.
Dêrika Serberoj (Spillway): Ev pêkhateya mezin a betonî ji 9 deriyan pêk tê, ku her yek ji wan 13.9 metre fireh û 10 metre bilind e. Her deriyek dikare di saniyeyê de 1150 metrekup av derbas bike, bi tevahî 10,350 metrekup av di saniyeyê de.
Deriyê Binî yê Bendavê (Bottom Outlet): Ev pêkhateya betonî ji 10 boriyên bi tîrêja 3 metreyî pêk tê. Her boriyek di saniyeyê de 76.1 metrekup av derbas dike, bi tevahî 761 metrekup av di saniyeyê de.
Santrala Hîdrolîk (Hydropower Plant): Beşa herî girîng a projeyê ye ku ji 4 turbînan pêk tê. Her turbînek 8.5 megawatt ceyranê hilberîne, bi tevahî 34 megawatt, ku rasterast bi tora ceyranê ya neteweyî ve tê girêdan.
Rêya Masiyan (Fish Pass): Ev pêkhate li milê çepê bendavê ye û ji bo derbasbûna masiyan ji binê bendavê ber bi jor ve tê bikaranîn. Armanc ew e ku jîngeha avî û samana masiyan bi awayekî xwezayî bimîne.

Xebatên Heyî yên Projeyê:

Projeya Bendava Bawenûr di du qonaxên sereke de tê cîbicîkirin. Qonaxa yekem avakirina milê çepê bendavê û hemî pêkhateyên betonî dihewîne, dema ku qonaxa duyemîn avakirina milê rastê ye. Ji bo cîbicîkirina qonaxa yekem, pêwîst bû ku rêya avê were guhertin, ku bi çêkirina 4 berbendan hate kirin da ku herêmên xebatê ji metirsiya lehiyan û herikîna avê dûr bimînin.
Her wiha, ji bo pêkhateyên betonî, 13 metreyî kûrî hatiye kolandin ku 45,500 metrekare rûber digire. Ji bo pêşîgirtina li hilweşîna axê û herikîna ava bin erdê, dîwarek veqetandina avê (Sheet Pile) bi kûrahiya 15-18 metreyan û dirêjahiya 980 metreyan hate çêkirin.
Di dîwarê veqetandina avê (Secant Pile Wall) de, xebat bi lez û bez didomin. Heya niha 250 pile bi kûrahiya 45-50 metreyan hatine qedandin, û xebat bi du amûrên kolandinê yên herî mezin ên cîhanê ve didome.

Rêyên projeyê jî hatine çêkirin. Proje ji 6 rêyan pêk tê, 3 ji wan sereke ne û 3 yên din demkî ne. Hemî rê bi avşo û piran hatine amadekirin, û hin ji wan tenê asfalta wan maye. Her wiha, rûberên ku hatine dagirtin, ji bo ku dema bendav tije bibe ji hilweşînê dûr bikevin, bi kevir hatine nixumandin.

Agahiyên Giştî yên Projeyê:
Pargîdaniyên Cîbicîkar: Hydroconstructia (Romanya), Zozik, û Habika.
Demjimêra Projeyê: 5 sal.
Sala Qedandinê: 2028.
Bûdceya Projeyê: 245 Milyar Dînar.
Rêjeya Xebatên Qedandî: 18%.
Demjimêra Çavdêriya Projeyê (piştî qedandinê): 2 sal.
Cureya Bendavê: Bendava axî û hîdroenerjîk.
Dirêjahiya Bendavê: 880 metre.
Kapasîteya Depokirina Avê: 30 milyon metrekup (dê bibe çaremîn bendava herî mezin di vî warî de).
Hilberîna Ceyranê: 34 megawatt.
Firehiya Lûtkeya Bendavê: 9 metre.
Bilindahiya Bendavê: 20 metre.
Bilindahiya Bendavê ji Asta Deryayê: 305 metre.
Hejmara Turbînan: 4.
Cureya Turbînan: Vertical Caplan.
Rûbera Avê: 20,150 kîlometre çargoşe.
Rûbera Avdanî: Nêzîkî 40,000 donim zevî.
Nêrînên Welatiyan:
Welatiyên herêma Germiyanê hêviyên mezin bi projeya Bendava Bawenûr ve girêdidin.
Welatiyê Yekem: "Ev bendav gelek feydeyên wê hene, ji bilî feydeyên ji bo samana masiyan, em dikarin bi depokirina avê xebatên xwe yên avdanê pêş bixin, û em dikarin bi tankeran avê ji vê bendavê biguhezînin cihên din."
Welatiyê Duyemîn: "Dema ev bendav û rêyên wê biqedin, em ê gelek sûd jê werbigirin. 20 sal in di demsala havînê de em diçin ji cihên din avê tînin gundên xwe."
Welatiyê Sêyemîn: "Ez dikarim bibêjim ku Bendava Bawenûr dê gelek sûd bide bajarokê Bawenûr. Ew ê bibe sedema geşbûna zêdetir a herêmê di warê turîzmê, samana masiyan û enerjiya ceyranê de."
Bi giştî, projeya Bendava Bawenûr wekî destpêşxeriyek girîng ji bo paşeroja Herêma Kurdistanê tê dîtin, ku dê di warê av, elektrik, çandinî, jîngeh û aboriyê de gelek feydeyan bîne.