Xwîna li ser Pelên Gûzê

Dêrsim - Kurdistan: Nivîskar Diyar Budak, di nivîsa xwe ya bi navê "Xwîna li ser Pelên Gûzê" de, serpêhatiyeke rastîn û dilsoj a komkujiya Dêrsimê ya 1937-38'an ronî dike. Nivîs, bi alîkariya bîranînên bavê nivîskar û vegotinên Celal Yaşar, li ser zulm û hovîtiya dewleta Tirk a nû ava bûyî û berxwedana gelê Kurd rawestiyaye.

Budak destnîşan dike ku piştî avabûna Komara Tirkiyeyê, şûrê desthilatdariyê careke din li ser Kurdan hate ceribandin. Piştî Agirî, Zîlan û Pîran, Dêrsim bû armanca sereke, ku wek navenda serhildanan dihat dîtin. Di encama destwerdaneke leşkerî ya xwînî de, bi deh hezaran sivîl li herêmê bê darizandin hatin qetilkirin. Sedemên vê yekê her tim wek "li dijî Komar û reforman in" an jî "provokasyona hêzên derve" dihatin nîşandan, lê Budak van îdiayan wek "çîmentoya derewan a komara nû" bi nav dike. Ew tekez dike ku li Dêrsimê qirkirin û komkujiyên bi şêwaza DAIŞ'ê pêk hatine.

Nivîs balê dikişîne ser nahiya Moxundî (Darikent a Tirkî), ku ji kevnar ve bûye navenda kontrola dewletê û cihê belavbûna sîxûrî û ajanî û îxbarkariyê. Di dema komkujiyê de, mirovên gundan dihatin komkirin û bi zorê sirgûn kirin an jî qetil kirin.

Çîroka Suleymanê Zudî (Sudi) ku karmendê dewletê bû û Tirkî dizanî, di dilê nivîsê de ye. Zudî, ji bo alîkariya gelê xwe bike, tê welatê xwe. Ew digel Aloşê Xeşman û Hemê Reş, bi awayekî trajîk dibe qurbana hovîtiya dewletê. Aloş, birayê Salihê Xeşman, hewl dide Salih bireve, lê Salih naxwaze ji avantajên xwe yên karmendiyê bêpar bimîne. Paşê, Aloş bi çavên xwe dibîne ku Salih jî bi komek mirovan ve hatiye girêdan û ber bi qetlîamê ve tê birin.

Süleymanê Zudî, tevî ku karmendê dewletê bû jî, ji aliyê leşkeran ve tê girtin. Ew hewl dide ku nasnameya xwe îspat bike, lê "tîmên mirinê" guh nadin wî. Dema ku bi axê re tê kaşkirin, ew bi dengekî bilind lanetan li Komar û Dewletê dike, ku ev yek hêrs û êrîşkariya leşkeran zêde dike. Berxwedana wî ya bê tirs, dibe sembolek ji bo gelê Dêrsimê. Heta îro jî, ji mirovên mêrxas re tê gotin "Ma tu ji neviyên Suleymanê Zudî yî?".

Suleymanê Zudî û du hevalên wî, bi darbeyên qondaxê û êşkenceyên giran, ber bi navçeya Mêzgirê ve têne birin. Li wir, li bin dareke gûzê, bi xişt û sîngûyan têne birîndar kirin û paşê bi gulleyan têne qetilkirin. Şahidên bûyerê vegotine ku pelên gûzê bi dehan kunên gulle hilgirtine û xwîna qurbanîyan bi rojan li ser şaxên daran maye. Cenazeyên wan jî ji bo tirsandinê bi rojan li wir hatine hiştin. Tê gotin ku ev dara gûzê, ji ber vê qetlîamê nikarîbû rabûya û salek şûnda hişk bûye.

Budak nivîsa xwe bi gotina "Îro jî, bêhna mirinê û tirsa mirinê hîna axa Dêrsimê terk nekiriye…" diqedîne, ku ev yek nîşan dide ku birînên komkujiyê hîna kûr in û bandora xwe li ser civaka Dêrsimê didomîne. Ev nivîs wekî belgeyeke girîng ji bo jibîrnekirina komkujiya Dêrsimê û bîranîna qehremanên wê tê hesibandin.