Yilmaz Güney, Sînemakar û Şoreşgerê Efsanewî, li Her Derê Tê Bîranîn

Hewlêr - Kurdistan: Îsal jî, wek her sal, hunermend, derhêner, nivîskar û şoreşgerê Kurd Yilmaz Güney (bi nasnavê "Şahê Sînemakaran" jî tê nasîn) di salvegera koçkirina xwe de bi rêzeçalakiyên cuda li seranserê cîhanê û bi taybetî li Kurdistan û Tirkiyeyê hate bîranîn. Güney, ku di 9ê Îlona 1984an de li Parîsê, di temenê 47 salî de, jiyana xwe ji dest da, mîrateyeke dewlemend di sînemaya Kurdistan û Rojhilata Navîn û têkoşîna Kurd de li dû xwe hişt.

Jiyana Tije Berxwedan û Huner:

Yilmaz Güney di sala 1937an de li gundê Yenîce yê girêdayî navçeya Seyhan a Edeneyê hatiye dinê. Jiyana wî ya tije zehmetî, çewisandin, girtîgeh û sirgûnê, bû bingeha berhemên wî yên hunerî. Ew ne tenê lîstikvanekî hêzdar bû, lê di heman demê de derhênerekî nûjen û nivîskarekî jêhatî bû ku bi xebatên xwe yên sînemayî, heqîqetên civakî, pirsgirêkên gelê Kurd û bindestan bi awayekî hostayî anî ser ekranê.

Mîrateya Sînemayî ya Bêhempa:

Yek ji berhemên wî yên herî navdar û cîhanî, fîlma "Yol" (Rê) ye ku di sala 1982an de xelata Palmiya Zêrîn (Palme d'Or) a Festîvala Fîlman a Cannesê stend. Ev fîlm, ku wî dema di girtîgehê de bû nivîsî û bi rêya hevalê xwe Şerîf Goren derhênerî lê kir, bû dengê bindestî û berxwedana gelan. Herwiha fîlmên wî yên din ên wekî "Umut" (Hêvî), "Sürü" (Kerî), "Duvar" (Dîwar) û "Aç Kurtlar" (Gurên Birçî) jî cihê xwe di dîroka sînemayê de girtin.

Bandora Sîyasî û Çandî:

Güney ji bo gelek Kurd û neteweyên bindestan sembolek bû. Helwesta wî ya bê tawîz li hember neheqiyê, têkoşîna wî ya ji bo azadî û edaletê, ew kir qehremanekî nemir. Ew di fîlmên xwe de ne tenê çîrokan vedibêje, lê di heman demê de peyamên civakî û sîyasî yên kûr jî radigihîne.

Di bîranînên îsal de, li ser platformên civakî, malperên nûçeyan û di gelek çalakiyên çandî de, axaftvan û hunermendan li ser jiyan, xebat û bandora Yilmaz Güney rawestiyan. Hê jî, piştî deh salan, mîrateya wî ronahiya xwe dide rêya hunermend û têkoşerên nû, û navê wî bi rêzdarî tê bîranîn.

Yilmaz Güney di rêwresmên vekirina Enstituya Kurdî ya Parîsê ya di hola "Cirque D'hiver" de gotarek pêşkêş kir ku ev videoya wê gotarê ye"Em Naxwazin Hemû Temenê Xwe li Sirgûnê Derbas Bikin"

Li Parîsê 18ê Adara 1984an – Hunermendê navdar, derhêner û şoreşgerê Kurd Yilmaz Güney, di bernameya Newrozê ya ku ji aliyê Enstîtuya Kurdî ya Parîsê ve hatibû organîzekirin de, axaftineke dîrokî pêşkêş kir û peyamên girîng da gelê Kurd û hevalbendên Kurdan. Güney di axaftina xwe ya dawî de berî koçkirina xwe, bi bîr xist ku Newroz ji bo Kurdan sembola berxwedan û têkoşîna ji bo azadiyê ye.

Yilmaz Güney destnîşan kir ku Newroz ji bo gelê Kurd sembola "berxwedana li dijî zalim û zordestiyê, rawestana li hember bêhêvîtî û teslîmiyetê, û têkoşîna ji bo azadî û serxwebûnê" ye. Guney got: "Dizanim ku dilê hemû mirovên li vir kom bûne bi vê wateyê lê dide. Dilê zarokên me jî wê ji bo heman tiştan lê bide. Ji bo berxwedana li dijî zilm û koletiyê, ji bo azadî û serxwebûnê."

Güney bal kişand ser qurbanîyên mezin ên ku di vê rêyê de hatine dayîn û tekez kir ku "serkeftin bê qurbanî ne mimkin e. Em neçar in ku xwîn û agir bixin ber çavên xwe." Wî pirsî: "Gelo gengaz e ku dilê ku bi azwerî û israra bi vî rengî, bi baweriyeke bi vî rengî tije ye, bêdeng bikin?"

"Êş, Xizanî, Zext, Xwîn û Hêsir Ne Qedera Gelê Kurd in."

Güney qedera ku li ser gelê Kurd hatiye ferz kirin, red kir: "Êş, xizanî, zext, xwîn û hêsir ne qedera gelê Kurd in. Em vê qederê nas nakin. Em dixwazin cîhana xwe, axa xwe, bi destên xwe nûve çêkin û ji nû ve ava bikin." Wî herwiha destnîşan kir ku berjewendiyên karker û kedkarên Kurd, Tirk, Ereb û Farisan di avakirina dewletên xurt de ne, lê ji bo vê yekê "divê şert û mercên yekîtiya dilxwaz bêne afirandin, wekî din ew xewnek e."

Huner wekî Çekek Hêzdar:

Hunermendê mezin rola huner û zanistê di têkoşînê de bilind nirxand. Wî got: "Carinan gotareke du-rêzik a ku rastiyê tîne ziman, ramanek, hewara stranekê ku dilan rake, mîzrabek ku li sazê bikeve, ji bombeya atomê jî bihêztir e." Wî ji bo vê yekê bang li gelê Kurd kir ku di her qada jiyanê de bibin "şervanên baş, şervanên serkeftî". Wî got: "Divê em sazên xwe pir baş lêxin. Divê em stranên pir baş bêjin. Divê em çîrokên baş, helbestên baş, romanên xurt binivîsin. Divê em zanyar, dîplomat û teknîsyenên hêzdar perwerde bikin. Destên me divê hem pênûsê, hem makîneyê, hem jî çekê baş bigirin. Carinan sazê me bibe çek, carinan jî çekê me bibe saz."

Peyama Yekîtî û Serkeftinê:

Yilmaz Güney bi gotinên xwe yên dawî peyameke xurt a yekîtî û biratiya gelan da: "Em baş dizanin ku stranên herî baş, gotinên herî rast, eger em wan di cihê xwe de bi kar bînin, gulleyek dibêje." Wî bi hêvî û azwerîyek mezin axaftina xwe bi van gotinan bi dawî kir: "Çiya, deşt û daristanên me li benda me ne. Em naxwazin hemû temenê xwe li sirgûnê derbas bikin û stranên sirgûnê bêjin. Em gelek in ku bi mêrxasiyên xwe destan nivîsîne, û em xwedî azwerî û hêz in ku hemû zehmetiyên li pêşiya me ne bi ser bixin. Demokratên şoreşger ên Tirk, Fars û Ereb, wek parêzvanên herî dilpak ên mafê çarenûsa gelê Kurd, beşek ji vê têkoşînê ne. Biratiya çînên bindest yek ji çekên me yên herî bihêz e."

Bi dawîkirina axaftina xwe, Yilmaz Güney bi peyameke hêviyê bang li hemû gelan kir: "Dost û dijmin hemû bila bizanin ku em ê bi ser bikevin… Bêguman em ê bi ser bikevin… li şûna ku wekî koledarek bijîn, wekî şervanekî azadiyê mirin çêtir e…"

"Bijî biratî û piştevaniya gelên Kurd, Tirk, Fars û Ereb!"