Kake Ziyadê Koyî: Bi Can Û Mal Ve Dilsozê Kurdistanê

Mihemed Ziyad Heme Mehmud, ku bi navê rêzdar Kake Ziyadê Koyî di nava gel de tê nasîn, ne tenê kesayetiyekî siyasî bû, lê belê mînakek ji rêberiya pêşketî û dîtbarî bû di serdemekê de ku Kurdistan ji gelek aliyan ve di nava tengasiyan re derbas dibû. Kake Ziyad, ku di sala 1914an de li bajarê dîrokî Koyê ya ser bi parêzgeha Hewlêrê ji dayik bû, ji malbata Xefurî bû, malbateke ku xwedî rûmet û bandor bû li herêmê. Jiyana wî, ku bi tevlîbûna di şoreşên Barzanî û damezrandina rêxistinên siyasî yên Kurd re tê nasîn, bû mîrateyek dewlemend ji bo nifşên pêşerojê.

Perwerdehiya Pêşketî û Vîzyona Ji Bo Pêşerojê

Di serdemeke ku perwerdehî ne ewqasî berbelav bû, nemaze ji bo keçan, Kake Ziyad ji aliyê mamosta Zekî Ehmed Henareyî ve xwendina xwe ya Kurdî, Erebî û Îngilîzî pêş xist. Ev perwerdehiya berfireh nîşan dide ku ew xwedî hişmendiyek vekirî û dîtbariyek fireh bû. Tiştekî balkêş e ku Kake Ziyad ne tenê bixwe xwedî perwerdehiyek baş bû, lê wî keçên xwe jî xistibû ber xwendinê. Ev helwest, di nava civaka Kurd a wê demê de, ku piraniya civakê giranî dida li ser xwendina kuran, nîşaneya pêşketîbûn û baweriya wî bi rola jinê di civakê de bû. Ew xwedî bawerî bû ku pêşeroja civakê bi perwerdehiya hemû endamên xwe ve girêdayî ye.

Tevlîbûna Çalak di Tevgera Neteweyî ya Kurd de

Kake Ziyad ji ciwaniya xwe ve dilxwazê xebata neteweyî bû. Piştgiriya wî ya ji bo Şoreşa Yekem a Barzanî di sala 1931an de, gavek destpêkê bû ji bo tevlîbûna wî di tevgera azadiyê de. Di sala 1933an de, ew yek ji damezrênerên Komeleya Lawan a li Koyê bû, ku paşê wek Komeleya Mineweran jî hate nasîn. Ev komele, ku armanca wê pêşxistina hişmendiya neteweyî û perwerdehiya ciwanan bû, bingehek ji bo xebatên wî yên paşerojê ava kir.

Peywendiyên wî bi Partiya Hîwa ya Kurd re di sala 1939an de û paşê bi Partiya Rizgariya Kurd re di sala 1945an de, nîşan dide ku ew her tim li dû platformên siyasî yên organîze bû ku dikaribû bi riya wan xizmeta doza Kurd bike. Di nîvê Nîsana 1941an de, di dema dijberiya Reşîd Elî Geylanî li dijî desthilatdariya Şahnişîna Yekgirtiya Brîtanyayê, Kake Ziyad wek endamê şanda Kurdî ya Hewlêr û Kerkûkê çû Bexdayê û bi zimanê xwe yê Kurdî gotarek xwend, ku ev yek di wê serdemê de ji bo nasandina nasnameya Kurdî pir girîng bû.

Di salên 1943-1945an de, wî piştgiriya Şoreşa Duyem a Barzanî kir û wek endam û alîgirê Komeleya Jiyanewe ya Kurdistanê (J.K) cih girt. Di sala 1943an de jî ji aliyê dengdêrên Koyê ve wek endamê encumena nûnerên Iraqê hate hilbijartin, ku ev yek nîşan dide ku ew di nava gel de xwedî bandor û bawerî bû.

Rolên Pêşeng di Damezrandina Partiya Demokrata Kurdistanê de

Beşdariya Kake Ziyad di Kongreya Yekemîn a Partiya Demokrata Kurd di sala 1946an de, ku ew wek Cîgirê Duyemîn ê Serok hate hilbijartin, gavekî dîrokî bû. Vê yekê rola wî di avakirina yekemîn partiya siyasî ya modern a Kurd de ronî kir. Ew di heman demê de xwedî rola piştgiriyê bû ji bo Kurdên Başûrî yên ku li Komara Demokratîk a Kurdistanê li Mehabadê xizmet kiribûn û vedigeriyan malên xwe. Wî di sala 1947an de gelek alîkariya maddî û manewî kadîrên PDKê yên ku ji destê sîstema Şahnişîna Îranê reviyabûn, kir, wekî Sedîq Heyderî.

Li Parleman û Li Kolanan: Parêzvanê Mafên Kurdan

Kake Ziyad, ne tenê di nava partiyê de çalak bû, lê di qada siyasî ya Iraqê de jî roleke girîng leyîst. Di sala 1947an de wek Nûnerê Parlemena Iraqê hate hilbijartin û di bereya rikeberiya Parlemenê de cih girt. Wî her dem di avahiya Parlemenê de piştgirî da Barzaniyan û bendiyên wan. Di sala 1948an de, bi dirûşma "azadî ji bo bendiyên Barzaniyan", tevlî xwepêşandana Bexdayê ya li dijî peymannameya Portsmus bû, ku ev yek cesareta wî ya di parastina mafên gelê xwe de nîşan dide.

Mêvandarê Kongreyên Girîng û Çareserkirina Nakokiyan

Di sala 1950an de, Kake Ziyad serokatiya Konferansa Koye kir, ku di encamê de serkirdayetiyeke nû ji bo PDKê hate hilbijartin. Ev kongre, yekemîn kongreya PDKê bû ku bi serkeftî hate lidarxistin û di birêvebirina partiyê de gavên girîng avêtin. Di sala 1959an de, mala wî ya li Bexdayê bû cîhê Kongreya Çaremîn a Partiya Demokrata Kurdistanê – Iraq. Wî di destpêka sala 1959an de wek endamê lîjneya Bereya Niştimanî ya li Koyê, roleke mezin di çareserkirina kêşeyên di navbera PDK û Partiya Komunîstên Iraqî de leyîst.

Tengasiyên Aborî û Çavdêriya Rejîmê

Ji ber helwestên wî yên neteweyî û siyasî, Kake Ziyad rastî gelek zext û ziyanên aborî jî hat. Di 2ê Hezîrana 1959an de, bi wajoya Lîwa Rukin Ebdulkerîm Qasim, gelek ji zevî û milkên wî hatin desteser kirin. Di sala 1951an de jî bi tometa piştgiriya Cuhiyan hate nasîn, dema ku tevgera Koyê ji aliyê Hikûmeta Iraqê ve bi zorê ber bi Komara Îsraîlê ve hate şandin.

Piştî Azadbûnê: Dîsa Li Qada Xebatê

Di sala 1963an de, piştî hilweşîna rejîma Ebdulkerîm Qasim, Kake Ziyad hate azad kirin. Di 9ê Hezîrana 1963an de tavilê peywendî bi rêzên hêzên Pêşmerge re danî û dîsa tevlî xebatê bû. Wî di heman salê de, wek nûnerê Kongreya Yekem a Gel (Kongreya Koyê) cih girt û mêvandariya Serok Mistefa Barzanî jî li mala xwe kir. Ev yek nîşan dide ku ew çiqasî dilsoz bû ji bo doza Kurd û ji bo rêberên wê. Di sala 1964an de, wî hewl da ku nakokiyên di navbera Serok û Mekteba Siyasî de çareser bike, û di heman salê de beşdarî Kongreya Duyem a Gel (Kongreya Qeladizê) bû.

Xizmetên Dirêj û Mîrasek Bêhempa

Kake Ziyad heta salên 1970an jî di PDKê de çalak ma. Di sala 1966an de nûnerê Kongreya Heftemîn a PDKê li Gelale bû û di sala 1970an de jî nûnerê Kongreya Heştemîn a PDKê li gundê Nawpirdan bû.

Mihemed Ziyad Heme Mehmud, Kake Ziyadê Koyî, kesayetiyekî tevgera neteweyî ya Kurd bû ku di gelek qonaxên girîng ên dîroka Kurd de roleke sereke leyîst. Ji damezrandina rêxistinên ciwanan bigire heya parêzvaniya mafên Kurdan di parlemantoyê de, û ji piştgiriya şoreşên Barzanî heya çareserkirina nakokiyên navxweyî, Kake Ziyad her tim bi dilsozî û cesaret xizmet ji gelê xwe re kir. Mîrateya wî ya xebat û fedakariyê dê her dem di dilê Kurdistaniyan de zindî bimîne.

Rizgar Botanî