Stêrka Qudsê (Orşelîm) Li Berxwedana Kurdistanê De

Hewlêr - Kurdistan: Dîroka gelê Kurd tijî qehremanên ku jiyana xwe ji bo azadî û rûmeta neteweyî feda kirine. Yek ji wan kesayetiyên sereke jî Mihemed Mehmud Mihemed Ehmed e, ku bi navê Mihemed Qudisî an ku Qudsî dihat nasîn. Qudsî, efser û siyasetmedarekî xwedî helwest, di salên herî krîtîk ên sedsala bîstan de di tevgera neteweyî ya Kurd de roleke girîng lîst û dawiya dawîn canê xwe da ser vê rêyê.

Jiyana Destpêkê û Têkoşîna Siyasî

Mihemed Mehmud Mihemed Ehmed di sala 1938’an de wekî endamê Komeleya Xoybûn û Komeleya Birayetî dest bi çalakiyên xwe yên siyasî kir. Dûvre, di sala 1939’an de tevlî Partiya Hîwa bû, ku di wê demê de yek ji partiyên neteweyî yên Kurd ên çalak bû. Sala 1942’an, Qudsî di nav rêzên artêşa Iraqê de bi pileya Cîdar (Mulazim) kar dikir. Lê belê, dilê wî her tim bi doza gelê wî re bû.

Navê Qudsî ji bajarê xwe yê jidayikbûnê, Qudsê (Orşelîm), girtiye, ku ev jî nîşana girêdana wî ya bi koka xwe re bû. Bavê wî, Mehmud Efendî (1894-1969), jî efserê artêşa Osmanî bû û paşê tevlî artêşa Iraqê bû. Lê ji ber têkiliyên kurê wî bi şoreşa Barzan re, ew jî ji artêşê hate derxistin. Dayika wî, Qeralxana Çerkes ji Qefqasyayê bû.

Perwerdeya Qudsî li bajarên Mûsil û Silêmaniyê derbas bû. Wî pola yekem a seretayî li Mûsilê xwend û pola duyem jî li Silêmaniyê domand. Qonaxa seretayî li Xwendingeha Xalîdiye temam kir û ji bo fêrbûna şêwezarê Silêmaniyê li cem mamosteyê navdar Fayiq Bêkes xwend, û nasnavê "Qudsî" jî li wir girt. Ji ber şiyana wî ya di werzîşê de, li Silêmaniyê bi "Stêrka Qudsê" dihate nasîn. Ew di sala 1930’an de endamê Tîpa Dîdewanî ya xwendingeha yekem a Silêmaniyê bû, û di sala 1932’an de bû fermandeyê wê desteyê.

Pêşengiya di Şoreşa Barzan û Damezrandina Komara Kurdistanê de

Di sala 1943’an de, Mihemed Qudsî wekî endamekî çalak ê Partiya Hîwa ya Kurd li Rewandizê, bi Mistefa Barzanî re civiya û çû Bexdayê. Dilxwaziya wî ya ji bo azadiya Kurdistanê, ew anî ser wê yekê ku di sala 1944’an de rêzên artêşa Padîşahiya Iraqê biterikîne û beşdarî Şoreşa Duyem a Barzan bibe.

Di 10’ê Sibata 1945’an de, ew bû teter an ku namehilgirê Partiya Hîwa ya Kurd û ji bo Serok Mistefa Barzanî peyam hilgirt. Di 15’ê Çileya Paşîn a 1945’an de, Qudsî bû yek ji endamên damezrêner ên Lijneya Azadî ya di şoreşê de.

Piştî danûstandinên di navbera Lijneya Azadî û Hikûmeta Padîşahiya Iraqê de, Mihemed Qudsî û komek efserên şoreşger xwe radestî hikûmetê kirin. Lê belê, li girtîgeha Bexdayê rastî zext û zordariyê hatin. Qudsî û Celal Emîn Beg bi hev re xwe ji girtîgehê rizgar kirin û çûn herêmên azad.

Di sala 1945’an de, wî gotarên siyasî di kovara Gelawêj de belav kirin. Di 25’ê Adara 1945’an de, ew endamê şandeya danûstandinê ya Lijneya Azadî bû, ku bi serokatiya Mistefa Barzanî li gundê Şawraw yê Hewlêrê bi Kaptan Stuks, nûnerê Balyozxaneya Brîtanyayê re, hevdîtinê kirin. Di heman salê de, Qudsî bi Mistefa Barzanî re vegeriya li deverên Behdînan, da ku eşîr û hozan li dijî artêşa Iraqê yek bike.

Dîwana Darvekirinê û Pêşwaziya Şehîdan

Di 19’ê Tebaxa 1945’an de, Dadgeha Orfî ya Leşkerî fermana desteserkirina hemû mal û milkên wî yên veguhestî û neveguhestî derxist. Piştî têkçûna Şoreşa Duyem a Barzan, ew neçar ma ku koçberî Rojhilatê Kurdistanê bibe.

Li wir, Mihemed Qudsî roleke girîng di Komara Demokratîk a Kurdistanê ya li Mehabadê de lîst. Di sala 1946’an de, wî di Navenda Fêrgeha Leşkerî ya Mehabadê de Pêşmergeyên Artêşa Komarê perwerde kir. Pileya wî hate bilindkirin û bû Pêşeng (Neqîb, Kaptan). Di 21’ê Adara 1946’an de, di ahenga Newrozê ya Mehabadê de axaftinek kir ku di Rojnameya Kurdistanê de jî hate weşandin.

Di sala 1946’an de, bi razîbûna Şêx Ehmedê Barzanî û General Mistefa Barzanî, wî bi Celal Emîn Beg re alîkariya Îsmaîl Erdelan kir ji bo nivîsandina pirtûka "Nihêniyên Barzan". Di heman salê de, li Mehabadê, ew di desteya damezrêner a Partiya Demokrata Kurd de cih girt. Wî her weha berpirsiyariya rêxistina ciwanên Seqiz li Rojhilatê Kurdistanê girt ser milê xwe.

Piştî têkçûna Komara Demokratîk a Kurdistanê, Mihemed Qudsî di bin fermandetiya General Mistefa Barzanî de li dijî artêşa Îranê şer kir. Di 10’ê Nîsana 1947’an de, piştî berxwedanên dawî, wî û komek hevalên xwe neçar man ku xwe radestî polîsên Iraqê bikin.

Li Bexdayê, tekezî li ser cezayê darvekirinê yê ku berê lê hatibû birîn, hate kirin. Tevî hewldanên gelek kesayetiyên Kurd ku fermana darvekirinê were betalkirin an jî were taloqkirin, lê ji ber israra Serokwezîrê Iraqê Salih Cebir (1895-1957), ev hewldan bi ser neketin. Beriya darvekirinê, Qudsî û sê hevalên xwe yên din wesîyetnameyek ji bo gel nivîsandin, ku tê de darvekirina xwe ji bo azadiya welat dubare dikirin.

Di 19’ê Hezîrana 1947’an de, Mihemed Qudsî li hewşa girtîgeha navendî ya Bexdayê, li ber çavên Kurdên girtî, bi ruhekî bilind û bi diruşmên neteweyî hate darvekirin. Wî di demên dawî de hêvî xwest ku Mistefa Barzanî û hevalên wî bi serkeftî ji çemê Arasê derbas bibin û bigihîjin Yekîtiya Sovyetê.

Termê wî ji aliyê şandeke Kurd ve hate wergirtin û şandin Silêmaniyê. Bi hezaran Kurd li ber dergehê girtîgehê kom bûbûn ku xatir ji wî bixwazin. Helbestvan Fayiq Bêkes (1905-1948) helbestek bi navê "Qewmê Kurd" nivîsî ku di pêşwaziya termên şehîdan de hate xwendin. Helbestvanê mezin Pîremêrd (1867-1950) jî helbesta "Kostey Niwêy" nivîsand. Mihemed Qudsî li girê Seywan li Silêmaniyê hate veşartin.

Di sala 1959’an de, Kamiran Mukrî (1929-1986) pirtûkek bi navê "Mihemed Qudsî yê Nemir" a 31 rûpelî li ser jiyana vî qehremanî çap kir. Mihemed Qudsî, zanyarekî zimanên Kurdî, Erebî û Îngilîzî bû. Ew wekî sembolekî ji bo têkoşîna Kurd a ji bo azadiyê, di bîra gelê wî de her zindî maye.

Çavkanî: Arşîva Desteya însîklopediya Partiya Dêmokrata Kurdistanê. partipedia.org