Stratejiya Avakirina Zimanê Yekgirtî ya Kurdî

Avakirina zimanekî Kurdî ya yekgirtî, projeyeke neteweyî ya stratejîk e ku pêdivî bi hewldaneke berfireh û demdirêj heye. Ev stratejî li ser bingeha analîzkirina rewşa zimanê Kurdî û sûdwergirtina ji ezmûna serketî ya zimanê Erebî hatiye dariştin. Armanca sereke, avakirina zimanekî standard ê nivîskî û fermî ye ku di warên perwerdeyê, medyayê, îdareyê, û wêjeyê de bê bikaranîn, di heman demê de rêz ji zaravayan re bê girtin û ew wekî dewlemendiyeke neteweyî bên parastin.

Qonaxên Pêkanînê

Qonaxa Yekem: Çalakî û Amadekarî (2-3 Sal)

Çalakdarkirina Akademiya Bilind a Zimanê Kurdî:

Pêkhate: Ev akademî divê ji nûnerên pispor ên hemî zaravayên sereke (Kurmancî, Soranî, Kelhurî, Hewramî, Zazakî, Lurî) û pisporên zimanzanî yên ji zanîngehên Kurdistanê û derveyî welat pêk were.

Erk: Serpereştiya giştî ya pêvajoyê, danîna nexşerêyê, biryardan li ser bingehên sereke û hemahengî bi aliyên peywendîdar re.

Serbixwebûn: Pêwîst e akademî saziyeke serbixwe be û di bin bandora siyasî ya partî de nebe.

Berhevkirin û Belgekirina Zaravayan:

Pêkanîna tîmên lêkolînê ji bo berhevkirina peyv, destebijêrk, gotinên pêşiyan, û taybetmendiyên rêzimanî yên hemî zarava û bin-zaravayan.

Avakirina "Daneyên Neteweyî yên Zimanê Kurdî" (Kurdish National Corpus) (مجموعة النصوص الوطنية الكردية) wekî bankeke daneyên elektronîkî ya mezin ji bo hemî zaravayan.

Yekkirina Alfabeyê:

Akademiya Bilind divê biryar li ser alfabeyeke standard bide. Alfabeya Latînî ji ber belavbûna xwe û hêsaniya di bikaranîna teknolojiyê de, berbijêreke bihêz e. Lê belê, ev biryar pêdivî bi lihevkirin û lêkolînên kûr heye.

Danîna qonaxeke veguhêz ji bo fêrkirin û belavkirina alfabeya nû ligel alfabeyên heyî û niha.

Qonaxa Duyem: Standardîzekirin û Pêşxistin (5-7 Sal)

Danîna Rênivîs û Rêzimaneke Standard:

Li ser bingeha "Daneyên Neteweyî yên Zimanê Kurdî" (Kurdish National Corpus) (مجموعة النصوص الوطنية الكردية), akademî dest bi danîna rênivîseke yekgirtî û rêzimaneke standard bike.

Bingeh: Rêziman divê li ser bingeha xalên hevbeş ên di navbera zaravayan de bê damezrandin û di rewşên cudahiyê de, forma herî berbelav an herî resen bê hilbijartin.

Peyvsazî û Zaravesazî an ku Terîminolojî:

Bingeh: Zimanê yekgirtî divê vekirî be ji peyvên hemî zaravayan re. Mînak, heke peyvek di zaravayekê de hebe û di ya din de tune be, dikare bê bikaranîn.

Danîna komîteyeke taybet ji bo afirandina peyv û terîmên nû ji bo zanist û teknolojiyê, bi sûdwergirtina ji kapasîteya peyvsaziya zimanê Kurdî û wergirtina pêwîst ji zimanên biyanî.

Berhemanîna Ferhenga Niştimanî:

Avakirina "Ferhenga Mezin a Zimanê Yekgirtî ya Kurdî" ku peyvên hemî zaravayan tê de hebin û hevwateyên wan di zimanê standard de diyar bike.

Avakirina ferhenga elektronîk û sepanên mobîl ji bo hêsankariyê.

Qonaxa Sêyem: Belavkirin û Bicîkirin (10+ Sal)

Perwerde û Fêrkirin:

Ji nû ve avakirina bernameya xwendinê ya zimanê Kurdî di hemî qonaxên xwendinê de (seretayî, amadeyî, zanîngeh) li ser bingeha zimanê yekgirtî.

Di qonaxa seretayî de, xwendin bi zaravaya herêmê be ligel zimanê yekgirtî, û hêdî hêdî bal bê kişandin ser zimanê standard.

Medya û Ragihandin:

Teşwiqkirin û Hîmdarkirina kanalên televîzyonî, radyo, rojname û malperan ji bo bikaranîna zimanê yekgirtî di bername û weşanên fermî de.

Bernameyên taybet ên zaravayan dikarin berdewam bin ji bo parastina pirrengiya ziman.

Îdare û Saziyên Fermî:

Bikaranîna zimanê yekgirtî di hemî nivîsar û karûbarên fermî yên hikûmet, parleman û saziyan de.

Hîmdarî û Piştgirî:

Piştgirîkirina nivîskar, helbestvan, û wergêran ku berhemên xwe bi zimanê yekgirtî dinivîsin.

Li darxistina festîval û pêşbirkan yên wêjeyî ji bo hîmdarkirina bikaranîna zimanê standard.

Bingehên Sereke yên Serketinê

Lihevkirina Niştimanî: Ev proje divê di asta bilind de lihevkirineke siyasî û civakî li ser hebe.

Budçeya Pêwîst: Dabeşkirina budçeyeke taybet û berdewam ji bo akademî û çalakiyên wê.

Îradeya Siyasî: Hebûna îradeyeke siyasî ya bihêz ji bo pêkanîna qonaxan û sepandina zimanê yekgirtî di saziyên fermî de.

Bêhnfirehî û Qonaxbûn: Ev pêvajo demeke dirêj dixwaze û pêwîst e

Rêzgirtina ji Zaravayan re: Zimanê yekgirtî divê nebe sedema bişaftin û tunekirina zaravayan, belku divê wekî çavkaniyeke zimannasî kar bike, ku hemû kes di bin sîwana wê de kom bibin.

Kurteya Stratejiyê di Tabloyê de

Qonax Dem Armanca Sereke Çalakiya Sereke

Yekem: Damezrandin 2-3 Sal Avakirina binesaziya projeyê Damezrandina akademiyê, berhevkirina daneyan, yekkirina alfabeyê

Duyem: Standardîzekirin 5-7 Sal Pêşnûmeya zimanê standard Danîna rêzimanê, peyvsazî, berhemanîna ferhengan

Sêyem: Belavkirin 10+ Sal Cîbicîkirina zimanê standard Perwerde, medya, îdare, teşwîqkirin

Kameran Abdullah Caf