Necat Zivingî: Çima Ewropa Tirkiyeyê li ser Piyan Dihêle?

Lozan - Swîsre: Nivîskar û lêkolîner Necat Zivingî di nivîseke xwe ya berfireh de rexneya tund li siyaseta Tirkiyeyê ya di çarçoveya têkiliyên Rojhilat û Rojava de kir, û destnîşan kir ku rewşa Tirkiyeyê û cîhana Misilmanan a îroyîn encama nepejirandina rûbirûbûna krîza medeniyetê ye. Zivingî diyar kir ku welatên Ewropayê ev 300 sal in ku dewleta Tirk li ser piyan dihêlin, tevî ku di Tirkiyeyê de tiştekî wekî keşf, hilberîn, pêşketin, aramî, çand, hiqûq, ferd û azadî tune ye. Wî pirsa "Çima Ewropayî vê tunebûnê li ser piyan dihêlin?" kir û bersiv da ku Tirkiye qereqola Rojava ye di cîhana Misilmanan de.

Kokên Dabeşbûna Rojhilat-Rojava û Rolê Tirkiyeyê

Zivingî, kokên cudahiya Rojhilat-Rojava heta şerê Troyayê yê di sedsala 13'an a berî zayînê de, şerên Yewnan-Pers ên di sedsala 5'an a berî zayînê de, û şerên Îskenderê Mezin bi Persan re vedigere. Wî destnîşan kir ku Îskender Medeniyeta Helenîk ku li ser senteza Rojhilat-Rojava bû ava kir. Lêbelê, piştî dagirkirina Anatolyayê ji aliyê Tirkan ve, ev cudahî bêtir bi rengê dînî hat kirin.

Zivingî anî ziman ku heya şûrê Osmaniyan tûj bû, pêwîstî bi dijberiya Rojhilat-Rojava nedîtin, lê dema şûr li hemberî aqil û teknolojiyê kor bû, dijberî wekî çareserî hat bikaranîn. Wî destnîşan kir ku ne Osmanî ne jî Komarê, tu carî bi krîza medeniyetê ya ku tê de bûn re rûbirû nebûn. Li hemberî pêşketina medeniyeta Rojava, Osmaniyan û paşê jî Komarê, çare di bikaranîna peyvan wekî çek de dîtin.

"Medeniyet Cinawirek bi Yek Diranê Mayî ye": Dijberiya Rojava di Hişmendiya Tirk de

Nivîskar di nivîsa xwe de bal kişand ser bikaranîna peyva "medeniyet" di edebiyata Tirkî de di sedsala 19an de û got ku ev peyv di destpêkê de ji bo îfadekirina serdestiya teknîkî ya Rojava dihat bikaranîn. Lêbelê, ev rê li ber bertekên tund vekir û Îslamîzm wekî îdeolojiyek dijber derket holê. Zivingî mînaka helbestvanê Îslamîst Mehmet Akîf Ersoy da, ku di Sirûda Neteweyî ya Tirkiyeyê de jî cih digire, û got ku Ersoy Medeniyeta Rojava wekî "cinawirek bi yek diranê mayî" pênase kiriye. Ev dijberiya Rojava, wekî "hîsteryayek", di Marşa Neteweyî ya Tirkiyeyê de cih girt.

Zivingî destnîşan kir ku bi sedan pirtûkên Misilmanan ên di sedsala dawî de hatine nivîsandin, nefret û dijberiya li hemberî Rojava di nav gel de belav kirine. Wî mînaka pirtûka Îbrahîm Kalın a bi navê "Îslam û Rojava" da û got ku nivîsandina vê pirtûkê ji aliyê kesekî ku serokatiya teşkilata îstixbaratê kiriye, nîşan dide ku nêrîna cîhana Misilmanan a li ser Rojhilat-Rojava ji nêrîneke entelektûel zêdetir, reflexeke îstixbaratî û manipulatîf e.

Zivingî tekez kir ku dijberiya Rojava, herî kêm du sedsalan e, nexweşiya kronîk a siyaseta Tirk û gelê Tirkiyeyê ye. Wî anî ziman ku ji Îslamîstan heya Kemalist, ji rastgir heya çepgir, hemû di dijberiya Ewropa û Rojava de hevpar in. Her çend Tirkiye di warê şeklî de li gorî cîhana Misilmanan Ewropayî xuya bike jî, di eslê xwe de hişmendiya herî dûrî nirxên pêşketî temsîl dike.

Kurdistan û Dijberiya Rojava

Zivingî diyar kir ku Kurdistan, wekî erdnîgariya ku divê têkiliyên wê bi cîhanê re bên qutkirin, cihê herî zêde yê dijberiya Rojava bû. Wî destnîşan kir ku hevdemî bi gotara Îslamî ya ku Kurdan ji cîhanê qut dikir, xefka sor a Komûnîzmê û gotara antî-emperyalîst jî kodên dijberiya Rojava danîbûn. Hişmendiya Kurd, ku ji bo dîtina emperyalîzmê li Rojava hatibû şandin, bi îfadeyên Ocalan ên wekî "zîçoên nûjen ên Zeus" û "kahpeya mîtolojîk Athena" (Bir Halkı Savunmak, 2004, r.356 û 344) gihişte rewşekî patolojîk.

Çima Ewropa Tirkiyeyê li ser Piyan Dihêle?

Zivingî amaje kir ku tirkan, ku erdnîgariya Rojhilat û Rojava dihewîne, ji dûr ve wekî hindikahiyek desteser kirin û "nasnameyek qereqolê" ava kirin. Ji bo ku di vê erdnîgariya qereqolî de hebûna xwe bidomînin, pêwîstiya Tirkan bi dijberiyek xurt a Rojhilat-Rojava heye. Ev pêwîstiya siyasî dibe sedema jehrîbûna hişmendiyê.

Sira Pêşketina Rojava: Aqil û Exlaq

Zivingî anî ziman ku Rojhilat û Rojava yekîtiyekê temsîl dikin û çarenûsa zindiyên ku di bin heman asîmanî de nefes digirin, bi her alî ve bi hev ve girêdayî ye. Wî got ku Medeniyeta Rojava ne tenê destkeftiya Rojavayiyan e, lê ya tevahiya mirovahiyê ye. Sira pêşketina Rojava li gorî Rojhilat, aqil e. Ewropayê, ku aqil wekî amûrek lêpirsîn, pêşketin û rexneya xwe bikar aniye, medeniyeta îroyîn afirandiye.

Wî destnîşan kir ku medeniyeta Rojava ne tenê dewlemendiyên maddî yên cîhanê, lê berhemên zanistî, hêmanên çandî û cûdahiyên wê jî xwedî derketiye û kiriye qezenc. Ewropayî ne tenê li bin erdê li neftê geriyan, lê bi hezaran tablet, çand û çîrokên herî kevnar ên mirovahiyê jî derxistin holê û ji tunebûnê rizgar kirin.

Zivingî tekez kir ku piraniya destkeftiyên van çend sedsalên dawî, ji damezrandina gerdûnê heta derketina mirov, ji pêşketina şaristaniyê heta temamkirina perçeyên kêm ên çîroka me, ji dermankirina nexweşiyan heta îmkanên ragihandin û veguhestinê yên mûcîzewî, deyndarê rola pêşeng a Rojava ne. Hewldana hilweşandina medeniyeta Rojava bi bikaranîna van îmkanan, bersiva vê yekê ye ku çima cîhana Misilmanan di nav qereqoleke Rojhilatî de asê maye.

Di dawiyê de, Zivingî bang kir ku cîhana Misilmanan divê bi vê hişmendiyê re li hev were, dev ji navlêkirina paşdemayina xwe berde. Rojhilat jî Rojava jî alemî ne. Her derê ku hûn lê binerin, heqîqet û hîkmet li wir e. Gerdûn fireh e, wate bêdawî ye. Aqil e ku rê û aliyê ronî dike. Hişmendiya ku di nasnameya Rojhilatî de xwe îfade dike, divê dijminatiya Rojava neke, lê divê aqil azad bike.