Lara Dizeyî: Moda Kurdî, Hêzek Nerm û Dilsoziyek Mirovî

Roma, Îtalya: Lara Dizeyî (Lara Dizeyee), dîzaynera Kurd a navdar ku li Viyanayê ji dayik bûye û li Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê mezin bûye, bi koleksiyonên xwe yên ku çand û berxwedana jinên Kurdistanê tînin ser podyûmên modayê yên Parîs û Mîlanê, balê dikişîne ser xwe. Dizeyî, ku keça hunermendê naskirî Homer Dizeyî ye, piştî salên xebatê di sektora neft û gazê de, biryar da ku bi temamî xwe bide huner û dîzayna modayê. Bi hevberdana kevneşopî û nûjeniyê, wê cil û bergên Kurdî anî ser qada navneteweyî, di bûyerên wekî Hefteya Modeyê ya Parîsê 2023 û Hefteya Modeyê ya Mîlanê 2025 de beşdar bû. Zanîngeha Silêmaniyê jê re sernavê "Baloza Cilê Kurdî" da ji bo hewldanên wê yên ji bo pêşxistina vê mîrateya çandî.

Di hevpeyvînekê de bi rojnamevana Îtalî (il manifesto) Maysoon Majidi re, Dizeyî bi berfirehî li ser xebatên xwe û peyama ku dixwaze bi modayê bide, axivî.

Jin, Jiyan, Azadî: Ne Siyasî, Lê Mirovî

Lara Dizeyî koleksiyona xwe ya nû ya Mîlanê ji "Jin, Jiyan, Azadî" û jinên Kurd re terxan kiriye. Ji bo pirsiyara "Çima te ev peyama siyasî anî modayê û tu çi bandoreke cîhanî jê hêvî dikî?", Dizeyî bersiv da: "Ev ne daxuyaniyeke siyasî ye, lê mirovî ye. Ev ji bo hemû jinên ku bi neheqiyan re rû bi rû dimînin rêzdarî ye û bîranînek e ku em bi wan re di hevgirtinê de ne. Tiştê ku bi Jîna Emînî re û gelek jinên ciwan ên din ên mîna wê re qewimî, neheqiyeke kûr bû û dilê mirovan li seranserê cîhanê hejand. Wek hunermend û wek kesek ku li ser qada mirovî dilsoz e, ez cilên xwe tenê ji bo modayê bi serê xwe naafirînim: Ez ji bo vegotina çîrokan û rêzdariya berxwedanê diafirînim. Bi vê dîzaynê ez dixwazim hêza jinan ronî bikim ku tevî astengiyan, bi serbilindî rabin ser piyan."

Moda wekî Hêzek Nerm û Dîplomasiya Çandî

Lara Dizeyî anî ziman ku ew pêşkêşkirina cilên Kurdî li ser qada navneteweyî wekî "hêzek nerm û dîplomasiya çandî" dihesibîne. Wê got, "Moda zimanekî gerdûnî ye ku rê dide çanda Kurdî ku bêyî peyvan were dîtin û fêmkirin. Bi anîna cilên Kurdî ser podyûmên cîhanî, ez ne tenê mîrateya xwe diparêzim, lê di heman demê de çîroka berxwedan û serbilindiya gelekî bê dewlet jî parve dikim. Moda hem bedewî û hem jî deng dibe."

Dilsozî bi Çandê re di Nav Sîstema Kapîtalîst de

Dizeyî diyar kir ku pîşesaziya modayê piraniya caran ji aliyê kapîtalîzm û vexwarinparêziyê ve tê rêvebirin, lê ew bawer dike ku modayê du alî hene: "Dikare ji aliyê vexwarinparêziyê ve were rêvebirin, lê di heman demê de dikare bibe amûrek ji bo vegotina çîrokan û parastina çandan." Ji bo Dizeyî, ev qet ne tenê hilberîna cilan ji bo firotanê ye, lê afirandina dîzaynên ku wate, dîrok û nasnameyê bi xwe re hildigirin. Wekî dîzaynerek Kurd, ew berpirsiyariya xwe ya tevlihevkirina dengên gelê xwe di her koleksiyonê de hîs dike, da ku her perçek ne tenê modaya bilind, lê di heman demê de vegotina çandî jî be.

Dîzaynên "Mîlano Efsûnî": Huner û Aşitî

Dîzaynên koleksiyona "Mîlano Efsûnî" wekî "pêşandaneke modayê ya vegotinê, huner û hewesê" têne şîrovekirin. Dizeyî got, "Ez bi tenê dîzaynerek im ku bi eslê xwe, ji Kurdistanê û serbilind im. Dema ku ez diafirînim, ne ji bo ku kesekî provoke bikim an aciz bikim, lê ji bo ku çîroka gelê xwe parve bikim." Ew behsa sembolên ku bikar tîne dike – roj, porpikên kevneşopî an tac – û dibêje ew ne tenê xeml in, lê beşên zindî yên nasnameya wan in.

Rêzgirtin li hemberî Stereotîpên Rojhilatî

Lara Dizeyî destnîşan kir ku modayê her tim metirsiya ketina nav egzotîzmê heye dema ku kevneşopiyê ji nû ve şîrove dike. Ji bo rêgirtina li stereotîpên rojhilatî, ew dibêje ku kilîta vê yekê "rêzgirtin e: rêzgirtina çanda min, rêzdariya paşerojê û girêdana wê bi baldarî bi paşerojê re."

Pêşxistina Cilên Kurdî ji bo Elîtan an Tevahîya Civakê?

Li ser nerîna ku xistina cilên Kurdî di "modaya bilind" de, wê veguherîne luksê ji bo elîtan, Dezayî dibêje: "Çi tiştekî şaş di luks û zerafetê de heye? Ji bo min, bilindkirina çanda Kurdî li ser qada cîhanê karekî serbilindî ye. Çand di demê de cemidî nîne, ew her tim pêş dikeve, li hev tê û vegotinên nû dibîne."

Bersiva Gelê Kurd û Ne-Kurd

Lara Dizeyî diyar kir ku hem Kurd û hem jî ne-Kurd bi germî bersiva karê wê dane. Ew got, "Pir caran ji min re dibêjin ku ew rêzgirtin, rûmet û hêza ku ez di her dîzaynê de tevlihev dikim, hîs dikin, ev ji bo min her tiştî ye."

Moda Berpirsiyar: Dûr ji "Fast Fashion"

Li ser pîşesaziya "fast fashion" ku bi giranî karkerên marjînal, di nav wan de Kurd û penaber, di şert û mercên xeternak de dixebitîne, Dizeyî got: "Ev pirsgirêkek cîhanî ye. Em dîzayner divê berpirsiyariya xwe bigirin ser milên xwe ku modayê ji nêrînek berfirehtir û exlaqîtir ji nû ve bifikirin." Ew ji bo "hêdîkirinê, nirxkirina hunerê û xebitandina bi hunermendan re bi awayekî ku rêzê li rûmet û karê wan bigire" bang dike.

Marka Lara Dizeyî: Yekîtî û Çîrokbêjî

Ji bo pirsiyara "Ma ambargoya te heye ku tu 'maison'ek modayê ya Kurdî biafirînî ku dikare di asta cîhanî de rikeberî û reqabetê bike û di heman demê de wekî projeyek kolektîf a çandî û siyasî jî xizmet bike?", Dizeyî bersiv da: "Min berê marqeya xwe ava kiriye, armanca min qet ne reqabet bû: Lara Dizeyî Haute Couture xetek e ku li şûna ku parçe bike, dike yek, malbatek e ku li ser çîrokbêjî, mîrate û baweriya ku bedewî xwedî hêza nêzîkkirina mirovan e, hatiye avakirin."

Çavkanî: il manifesto