Ekrem Husên: Kurd li Sûriyê Ne Kemîne ye

Nivîskar Ekrem Husên di gotara xwe ya bi sernavê "Kurd li Sûriyê di Navbera Cografyaya Dîrokî û Pevçûna Demografî de" de li malpera Welatê Me bi zimanê Erebî hatiye belavkirin, rexneyên tund li nêzîkatiyên siyasî yên ku hebûna Kurdan li bakur û rojhilatê Sûriyê kêm dikin, dike. Husên destnîşan dike ku erdnîgariya Kurdî li Sûriyê xwedî bingehek dîrokî ya berfirehtir e ji sînorên îdarî yên heyî, û kêmbûna hejmarî ya Kurdan encama rasterast a polîtîkayên guhertina demografîk e ku bi dehan salan hatine pêkanîn.

Jîngeha Dîrokî û Berfirehî

Husên diyar dike ku erdnîgariya Kurdî ya Sûriyê berdewamiya xwezayî ya herêmên Kurdên li Iraq û Tirkiyeyê ye, û ji Dêrika li rojhilat heta Efrîna li rojava dirêj dibe, di Qamişlo, Kobanê û Hesekê re derbas dibe. Ew tekez dike ku ev hebûn ne nû ye an koçberiye, lê resenî û kûr-rehîn e, û berî damezrandina Sûriya nûjen û sînorên Sykes-Picot jî her hebû.

Polîtîkayên Guhertina Demografîk

Nivîskar balê dikişîne ser polîtîkayên sîstematîk ên guhertina demografîk ku ji salên şêstî ve ji aliyê desthilatdarên Sûriyê ve hatine pêkanîn:

"Kembera Erebî": Di salên 1960î de hat erêkirin û di salên 1970î de hat cîbicîkirin, bi hezaran malbatên Kurd ji axa xwe ya berhemdar a li ser sînorê Tirkiyê hatin derxistin û malbatên Ereb li şûna wan hatin bicihkirin.

"Serjimêriya awarte" ya 1962an: Li parêzgeha Hesekê hat kirin, ku tê de zêdetirî 120 hezar Kurd ji hevwelatîbûna Sûriyê hatin bêparhiştin, û bandorek kûr li ser nifşên tevahî kir.

Pêşketinên Dawî û Redkirina "Kêmnetewbûnê"

Husên tekez dike ku di salên dawî de, bi koçberiya bi darê zorê ya li Efrîn, Serêkaniyê (Ras al-Ain) û Girê Spî (Tal Abyad) re, polîtîkayên guhertina demografîk berfirehtir bûne. Ew dibêje ku ev kiryar ji çarçoveyeke siyasî ya ku armanca wê kêmkirina hebûna Kurdan û xerabkirina erdnîgariya wan e, nayê veqetandin. Ji ber vê yekê, nivîskar red dike ku Kurd li van deveran "kêmnetew" ne, ji ber ku ev gotin rastiya dîrokî nîşan nade, lê encama van polîtîkayên bi zanebûn e.

Armanca Kurdan: Ne Îzolasyon, Lê Hevkarî

Ekrem Husên destnîşan dike ku îsbatkirina Kurdan li ser erdnîgarî û mafên xwe ne ji meyla îzolasyonîst e, lê ji baweriya wan e ku naskirina mafê neteweyî şertek e ji bo avakirina peymaneke civakî ya nû li Sûriyê. Ew herwiha balkêş e ku Kurdan hebûna xwe di herêmên xwe yên dîrokî de sînordar nekirine, lê li ser bajarên mezin, wek Şamê, ku tê texmîn kirin rêjeya Kurdan li wir ji rêjeya wan li hin herêmên din zêdetir e, vebûn. Ev nîşan dide ku hebûna Kurdan li Sûriyê ne tenê erdnîgarî ye, lê civakî, çandî û aborî ye ku li seranserê welêt belav bûye.

Daxwazên Pêşerojê

Di dawiya gotara xwe de, Husên tekez dike ku daxwaza Kurdan li ser du stûnan disekine: Ya yekem, ew e ku mafên taybetmendiyek hiqûqî û siyasî di herêmên wan ên dîrokî de, bi rêya rengekî xweserî an rêveberiya xwecihî ya berfireh, were misoger kirin. Û ya duyemîn, beşdarbûna çalak di şeklê pêşeroja dewleta Sûriyê de wekî hêmayek sereke. Ew bang dike ku Sûrî li hebûna Kurdan ne wekî hejmar an rêjeyekê binêrin, lê wekî beşek resen ji projeyek neteweyî ya berfireh, ji bo avakirina Sûriyeke pirçandî û dadperwer, ku bikare rolek herêmî û navneteweyî ya çalak bilîze.