Teymurov bi belgeyan têkiliya dîrokî ya Ewropa-Kurdistanê dinivîse

Vedîtineke girîng ji bo dîroka Kurd hat ragihandin, ku di belgeyên arkeolog û wênesazê Fransî Victor Langlois (1829–1869) yên nîvê sedsala 19an de veşartî mabû. Ev belge, ku niha ji aliyê Şamîl Teymurov ve hatine rojevê, çavdêriyên berfireh ên Langlois ên li ser eşîrên Kurd ên li Rojhilatê Anatolyayê, bi taybetî eşîra Avşar, eşkere dikin.

Di navbera salên 1852 û 1853an de, Langlois di dema rêwîtiyên xwe yên li Kurdistan / Mezopotamya û Ermenistanê de, ne tenê lêkolînên arkeolojîk dimeşand, lê di heman demê de bala wî dikişand ser gelên herêmî û şêwaza jiyana wan jî. Encamên van çavdêriyan, di xebata wî ya sala 1861an de, Voyage dans la Cilicie et dans les montagnes du Taurus, hatine weşandin.

Nivîsa Langlois, siwarên eşîra Kurd a Avşar wekî "siwarên pir jîr ên bi rimên dirêj çekdar, bi cilên rengîn li xwekirî û bi serşokan" dide nasîn. Ev danasîn, ne tenê jêhatîbûna leşkerî ya van siwaran, lê di heman demê de dewlemendiya çanda wan a dîtbarî jî nîşan dide. Cilên wan, wekî "şal-şapik", kemerên fireh û xencerên bi wan re, hêmanên eşîrî yên kevneşopî yên Kurdî yên wê demê ronî dikin.

Tiştê ku Langlois herî zêde balê dikişîne ser, jiyana koçerî ya eşîra Avşar e, ku ji Çiyayên Torosê heta Firatê Jorîn dirêj dibe. Ew debara xwe bi çandinî û xwedîkirina ajalan dikirin û wekî "gelekî serbilind, bi Kurdî diaxivin, di şerê çiyayî de jêhatî" dihatin zanîn. Ev taybetmendî, ji bo têgihîştina dînamîkên civakî û stratejîk ên herêmê di sedsala 19an de, pir girîng in.

Ji bilî danasînên nivîskî, xebata Langlois lîtografek darê ya bi navê "Cavalier kurde de la tribu Avchar (ayet 1850)" jî dihewîne, ku siwarekî Avşar ê orîjînal nîşan dide. Ev berhema hunerî, îro li muzexaneyên Fransî û di arşîvên dîjîtal ên mîna Pirtûkxaneya Neteweyî ya Fransayê de heye, wekî şahidiyek berbiçav a vê serdemê dimîne.

Vê vedîtinê, girîngiya parastin û lêkolînkirina çavkaniyên dîrokî yên ku têkiliyên di navbera Ewropiyan û gelên Rojhilata Navîn de belge dikin, careke din tekez kir. Ew fersendekê dide ji bo berfirehkirina zanîna me ya li ser civakên Kurd ên dîrokî û roleke ku wan di nav axa xwe ya berfireh de dilîst.