Kurdistana Sor û Dîroka Kurdên Qefqasyayê

Di hejmara 8'emîn a kovara Kurd Araştırmaları de, nivîskar, rewşenbîr û rojnameger Hejarê Şamil, di hevpeyvînekê de bi Fırat Sözeri re, li ser mijarên girîng ên dîroka Kurdên Qefqasyayê, bi taybetî Kurdistana Sor, axivî. Di hevpeyvînê de, Şamil li ser dîroka Kurdistana Sor, bandora polîtîkayên Sovyetê û Tirkiyeyê li ser vê herêmê, û rewşa niha ya Kurdên li Qefqasyayê agahiyên balkêş parve kirin.

Dîroka û Nifûsa Kurdistana Sor

Şamil destnîşan kir ku têgîna "Kurdistana Sor" ne fermî ye û navê fermî di navbera salên 1923-1929an de "Navçeya Kurdistanê" bûye. Ew herêm beşek ji Kurdistana Qefqasyayê bû, ku Kurd ji zêdetirî 2000 salan vir ve lê dijîn. Li gorî daneyên sala 1926an, nifûsa Navçeya Kurdistanê 51 hezar û 426 kes bû, ku ji wan 37 hezar û 182 kes Kurd bûn. Lê belê, tenê beşek biçûk ji wan Kurdî dizanîn. Di dirêjahiya demê de, bi rêya polîtîkayên asîmîlasyonê û koçberiyê, hejmara Kurdan li vê herêmê kêm bûye û piraniya wan îro xwe wekî Azerbaycanî pênase dikin.

Rola Tirkiye û Sovyetê di Hilweşandina Kurdistana Sor de

Şamil diyar kir ku Tirkiyeyê Kurdistana Sor wekî metirsî dît û ji bo hilweşandina wê hewl da. Di encama danûstandinên di navbera Sovyetê, Tirkiyeyê û Îranê de, di sala 1929an de statuya otonom a Navçeya Kurdistanê hat betal kirin. Polîtîkayên asîmîlasyonê yên di serdema Sovyetê de, bi taybetî di bin rêveberiya Mîrcefer Bagirov de li Azerbaycanê, bûn sedem ku ziman û çanda Kurdî li herêmê qedexe bibe û nasnameya Kurdî were windakirin.

Rewşa Niha û Pêşeroj

Şamil anî ziman ku îro vejandina Kurdistana Sor wekî yekîneyeke îdarî ne pêkan e, ji ber ku piraniya niştecihên wê herêmê ji nasnameya xwe ya Kurdî dûr ketine. Lê belê, ew giring dibîne ku rastiyên dîrokî werin parastin û lêkolînên li ser Kurdên Qefqasyayê berdewam bikin.

Têkiliyên bi Kurdên Parçeyên Din re

Di derbarê têkiliyên Kurdên Qefqasyayê bi Kurdên parçeyên din re, Şamil diyar kir ku piştî hilweşîna Sovyetê ev têkilî xurt bûne, lê hêj di warê çandî û hunerî de pêwîstî bi xebatên zêdetir heye. Wî her wiha bal kişand ser hestiyariya Kurdên Qefqasyayê di dema krîza penaberan a li ser sînorê Belarus û Polonyayê de û rexne li "partîcîtî"ya di nav Kurdan de girt, bang li yekîtiyê li ser bingeha Kurdayetiyê kir.

Xebatên Pêşerojê

Şamil behsa projeyên xwe yên pêşerojê kir, di nav de amadekirina Ansîklopediya Kurdên Qefqasyayê, Ferhenga Rusî-Kurdî ya akademîk, û pêşxistina Pirtûkxaneya Kurdî ya dîjîtal û Yekbûn TV ji bo parastina çand û hunera Kurdî.

Ev hevpeyvîn, bi agahiyên kûr û analîzên berfireh, ronahiyek girîng dide ser dîrok û rewşa Kurdên Qefqasyayê û girîngiya parastina mîrasa wan a dîrokî û çandî radixe ber çavan.