Zordariya Li Ser Zimanê Kurdî

Diyarbekir - Kurdistan: Dîroka zordariya li ser gelê Kurd li Tirkiyeyê tijî ye bi bûyerên xemgîn û trajîk. Lê di nav van de, hin bûyerên ku asta vê zordariyê digihînin asteke bêaqilî û sosret jî hene, yên ku ne tenê ziman û çand, lê heta hebûna herî hêsan jî dikirin hedef. Du bûyerên ecêb ku di bîranînên gel de cih girtine, bûyera tûtîyekê ku ji ber Kurdî axaftinê hat girtin û qedexekirina fîtikên Kurdî ne. Herdu jî nîşaneya wê yekê ne ku zordestî çawa hewl dida her tiştê Kurdan kontrol bike, û di heman demê de em Apê Musa tînin bîra xwe ku bi hişmendî û heneka xwe li hemberî van kiryaran sekinî.

Tûtîyek Ji Ber Axaftina Kurdî Hate Girtin: Nûçeya Şokker a Sala 1990î

Li gorî nûçeyek şokker ku di 1ê Mijdara 1990î de di kovara "Limon" a Tirkiyeyê de hatibû weşandin, bûyereke nedîtî rû dabû. Polîsên bajarê Bûrsayê yê Tirkiyeyê, tûtîyek bi tevahî çar rojan girtibûn, tenê ji ber ku bi zimanê Kurdî diaxaft!

Di nûçeyê de hatibû diyar kirin ku tûtîya bi navê Findurullah Market (48), ji aliyê xwediyê xwe ve ji polîsan re hatiye îxbar kirin. Xwediyê tûtîyê ragihandibû ku di roja yekemîn a kirîna wê de, tûtîyê dest bi derxistina dengên "Gloooriik... Fiyorrikuooii" yên ecêb kiriye. Xwediyê tûtîyê gotibû, "Ez yekser ketim gumanê. Lê paşê min fikirî ku ev deng, her çend ez ji wan fêm nekim jî, bêguman peyvên Kurdî ne. Dema ku wê dengekî 'Appoooi' derxist, ez bi tevahî piştrast bûm. Û min tavilê çû qereqolê û tûtîya xwe îxbar kir. Ez poşman nînim."

Nûçeyê her wiha destnîşan kir ku polîsan lêkolîn li ser xwediyên berê yên tûtîyê jî dane destpêkirin. Di nûçeyê de hate ragihandin ku girtina tûtîyê ji ber ku bi Kurdî diaxive, ne meseleyek nû ye, belku berê jî ji ber heman sedemê hatibû girtin û "mamosteyê Kurdî yê tûtîyê" jî di bin lêpirsînê de bû. Ev bûyer, di dîroka zordariya li ser zimanê Kurdî de, cihekî ecêb digire. Ji ber ku qedexe heta asta axaftina çûkeke bêguneh jî dirêj bûbû.

Apê Musa û Qedexeya Fîtikên Kurdî: Nîşaneya Zordariya Bê Sînor Bûn

Lê bûyera tûtî ne tenê mînaka vê rewşa bêaqilî ye. Di heman serdema zordariyê de, ku rewşenbîrê Kurd ê navdar Musa Anter, ango Apê Musa, di nav de têkoşîn dida, qedexe gihîştibû asteke din a sosret: qedexekirina fîtikên Kurdî.

Apê Musa, ku bi navê "Apê Musa" di nava gelê Kurd de tê naskirin, ne tenê rewşenbîrekî mezin û xwediyê wêje û hişmendiyeke kûr bû, lê ew di heman demê de sembolek bû ji bo têkoşîna li dijî cudakarî û zordestiya li ser gelê Kurd. Di salên zordariyê yên ku Apê Musa tê de jiyan dikir û têkoşîn dida, zextên li ser Kurdan gelek giran bûn. Zimanê Kurdî bi fermî qedexe bû, axaftina bi Kurdî di gelek deveran de dikaribû bibe sedema girtin û êşkenceyê.

Yek ji van bîranînan ew e ku ne tenê axaftina bi Kurdî, lê tewra derxistina "fîtikê" ango "çirtikan" jî bi Kurdî qedexe bû. Di wê demê de, Kurdan ji bo ku hev bibînin an jî peyamekê bidin hev, carinan fîtik bikar dianîn. Lê belê, ev fîtikên ku wan diçirtandin, eger bihata îdiakirin ku "bi Kurdî" ne, dikaribû bibe sedema girtin û cezakirinê.

Di nav van şert û mercên pir zehmet de, Apê Musa bi aqilmendî, henek û cesareta xwe li ber xwe da. Wî tim û tim bi nivîs û gotinên xwe yên tûj û rexnegir, rûyê rastîn ê zordariyê eşkere kir û hêviya azadiyê di dilê gelê Kurd de geş kir. Ev her du bûyerên ecêb, nîşaneke zelal in ku sîstema zordar çawa dixwest her tiştê Kurdan, heta deng û îşaretên herî hêsan jî, bêdeng bike. Lê mîna ku Apê Musa geş kir, tu zordarî nikare giyanê neteweyekê bi tevahî bişkîne û tu qedexe nikare dengê azadiyê bêdeng bike. Bîranîna Apê Musa, bîranîna hemû wan qedexeyên bêaqilî ye ku wî bi hişmendiya xwe vala derxist û bi têkoşîna xwe rê li ber azadiyê vekir.