Divê Diyasporaya Kurdistanî Têkiliyên Xurt Bi Diyasporayên Cîhanî re Ava Bike

Berlin - Almanya: Konfederasyona Revenda Kurdistanî, di êvara roja Şemiyê, 13ê Îlona 2025an de, webinarek serhêl bi rêya platforma Zoomê ji bo Prof. Dr. Ebdulrehman Kerîm Derwêş saz kir. Mijara webînarê, li ser "Diyasporaya Kurdistanî û Hewldanek Ji Bo Têgihîştina Dînamîk, Astengî û Derfetan" bû.

Webînar bi amadebûna birêz Îsmaîl Kamil, Serokê Konfederasyonê, û endamên Komîteya Rêveber a Konfederasyonê, herweha endamên federasyon, navend, komele û rêxistinên Kurdî yên diyasporayê, rewşenbîr û çend kesayetiyên girîng pêk hat. Pêşkêşkirina webînarê ji aliyê Xanima Şu`le Resûl ve hatibû kirin.

Prof. Dr. Ebdulrehman Derwêş, lêkolîneke zanistî ya berfireh li ser diyasporayê pêşkêş kir, ku tê de dînamîk, astengî û derfetên diyasporaya Kurdistanî û awayên derbaskirina astengiyan hatin nirxandin. Di destpêkê de, Dr. Derwêş têgeha civaka diyasporayê vegot, ku civakek e ji kesên ku ji ber sedemên curbecur ji welatê xwe koç kirine, lê girêdanên xwe yên çandî û civakî bi welatê dayikê re didomînin. Wî herweha sedemên koçberiyê jî ronî kir.

Mijar li ser çend xalên bingehîn hatibû dabeşkirin:

Aliyên ku Konfederasyona Revenda Kurdistanî divê ji bo rêxistinkirina civaka diyasporayî li ser wan bixebite.

Derfetên ku di civaka diyasporayî de hişyariya kesên li derveyî welat niştecih in pêş bixin.

Awayên ku Konfederasyona Revenda Kurdistanî dikare kesên li derveyî welat niştecih in, li ser qada navneteweyî de rêk bixe ku bandorê li lobîyê de bike.

Dr. Derwêş paşê behsa teoriya sazîbûnê kir ji bo têgihîştina dînamîkên tevlihev ên diyasporayê, ku li ser sê teoriyan dabeş dibe: teoriya transneteweyî, teoriya nasnameya dualî, û teoriya vejandina etnîkî. Wî herweha taybetmendiyên têkiliya diyasporayê bi welatê dayikê re şîrove kir, ku ev têkilî li ser çar aliyên sereke disekine: têkiliyên aborî û darayî, girêdana bi pirsgirêkên welat re, parastina çand û ziman bi nifşên diyasporayê re, û avakirina tora piştgirîya civakî. Ev alî, wekî ku Dr. Derwêş diyar kir, pirên têgihîştinê di navbera welatê dayikê û civaka diyasporayê de ava dikin.

Di beşeke din a lêkolînê de, Dr. Ebdulrehman behsa civakên diyasporayî yên herî serkeftî yên cîhanê kir, di nav de diyasporayên Cihû, Çînî, Hindî, Libnanî û Filistînî, herweha civakên dînî yên diyasporayî yên wekî Îslam. Wî diyasporaya Kurdistanî bi van diyasporayên din re berawird kir û nêrînên xwe yên taybet li ser vê mijarê anî ziman.

Di heman lêkolînê de, wî astengiyên li pêş diyasporaya Kurdistanî vegot, di nav wan de nebûna dewletek, belavbûna cografîk û dabeşbûna li ser gelek welatan, zehmetiya tevlîbûn û adaptekirina bi çandên cuda re, û herweha dabeşbûna siyasî û tevgerên îdeolojiyên siyasî yên cuda, ku ev hemû bûne sedema alozî û tevliheviyê di xebatên diyasporaya Kurdistanî de.

Dr. Derwêş paşê astengiyên derve yên diyasporaya Kurdistanî di çarçoveya diyasporayên cîhanî de şîrove kir û pêşniyar kir ku diyasporaya Kurdistanî têkiliyên xurt bi diyasporayên cîhanî re ava bike da ku ji hêz û şiyanên wan sûd werbigire. Wî herweha bal kişand ser pirsgirêka têkiliya diyasporaya Kurdistanî bi diyasporayên Erebî û Îslamî re, û tekez kir ku divê li ser van têkiliyan lêkolînên kûr bêne kirin. Wî astengiyên di vî warî de jî vegot, wek hevpariya dînî, ku gelek hewl didin diyasporaya Kurdî di nav xwe de bihelînin, û ev yek jî hestên dînî yên hevpar re bi bandorî tevlihev dike. Cudahiya armancên siyasî û bandora wan astengiyên nasnameyeke hevpar in.

Di dawiya webînarê de, Dr. Ebdulrehman Derwêş stratejiyeke giştî ji bo xurtkirina diyasporaya Kurdistanî pêşkêş kir, ku li ser çar astên sereke disekine: têgihîştina dînamîkên pirsgirêka neteweyî ya Kurdistanî û hebûna nêrînek stratejîk, hebûna têgihîştineke stratejîk û berfireh ji bo rewşa diyasporayê, damezrandina saziyeke berfireh û xurt ji bo diyasporaya Kurdistanî, û stratejiya avakirina bîr û ramaneke hevpar.

Webînar bi gotûbêjên berfireh û pirsên amadevanan, mijarê ji aliyên cuda ve zêdetir ronî kir. Amadebûna hejmareke zêde ya civaka diyasporayê ji bo vê webînara zanistî, girîngiya wê zêde kir û dê bibe alîkar ji bo zêdekirina agahdarî û bîrmendiya diyasporayê di webînarên pêşerojê yên Konfederasyona Revenda Kurdistanî de.

Rodiyê Xwedêdayev