Kurd û Cihû: Daxuyaniya Hevbeş, Pirsgirêkên Hevbeş, Nirxên Hevbeş

Berlîn, 7ê Îlona 2025 – Roja Yekşemê, 7ê Îlona 2025an, li Berlînê yekemîn Kongreya Kurdî-Cihûyî bi awayekî serkeftî hate lidarxistin. Ev kongre ku ji aliyê Komeleya Cihûyan WerteInitiative û Civaka Kurdên li Almanya ve hatibû organîzekirin, li ser asta cîhanê bêhempa ye. Di çarçoveya zêdebûna xetereya Îslamîzmê, terorîzma navneteweyî, Kurdfobî û Antîsemîtîzmê de, nûnerên civakên Kurd û Cihû li hev civiyan da ku hevbendiyên nû ava bikin û ne tenê civakên xwe, lê di heman demê de demokrasîyê jî xurt bikin.

Ev kongre yekem car e ku mirovên ji civaka Kurd û Cihû bi awayekî rêxistinkirî û bi armanc li ser pirsgirêkên hevpar, nirxên hevbeş û perspektîfên çalakiyê li Almanya diaxivin. Di nav axaftvanan de kesayetiyên navdar ên ji siyaset, çand û civakê wek Christoph de Vries, Rebecca Schönenbach, Peşrew Mohammed, Shila Erlbaum û gelekên din cih girtin. Panel û rûniştinên pratîkî yên ku ji bo beşdarbûnê çalak bûn jî hatin plansazkirin.

Dr. Elio Adler, Serokê WerteInitiative, diyar kir ku "bersiv jixwe ecêb e," û "di demeke kurt de kongre hate tijekirin." Ali Ertan Toprak, Serokê KGD ya Federal, jî behsa eleqeya mezin a ji aliyê civaka Kurdî ve kir: "Daxwazên me ne tenê ji Almanya, lê ji herêmên cuda yên cîhanê gihîştin." Kongreya Kurdî-Cihûyî ya yekem xwedî baldarîyeke navxweyî ya zelal e û armanc dike ku têkiliya her du civakan baştir bike û çareseriyên hevbeş biafirîne.

Peyama Hukûmeta Federal û Armancên Kongreyê

Di destpêka peyama xwe de li ser navê Hikûmeta Federal, Sekreterê Dewletê yê Parlamentoyê Christoph de Vries got: "WerteInitiative û Civaka Kurdên li Almanya bi vê çalakiyê re nîşaneke hevbeş li dijî her cûre tundrewiyê didin. Elio Adler û Ali Ertan Toprak hevalbendên pêbawer ên dewleta me û siyaseta li dijî rastgirên tund, Îslamîzm û antîsemîtîzma Îslamî ya zêde ne. Her du jî pêbawer in. Kiryarên wan di wateya herî baş de pêşvebirina demokrasîyê ye. Civaka Kurdên li Almanya û WerteInitiative yekem ji wan bûn ku êrîşa hovane ya Hamasê ya li ser Îsraîlê di 7ê Cotmeha 2023an de bê şert û merc şermezar kirin. Cihû û Kurd mil bi mil radiwestin dema ku dor tê ser berxwedana li hemberî hêzên radîkal hem li Rojhilata Navîn û hem jî li vir û parastina jiyaneke aştiyane. Eleqeya mezin a ji bo kongreya Kurdî-Cihûyî di heman demê de nîşana rêzgirtina ji bo vê xebata hêja ye. Wekî Sekreterê Dewletê yê Parlamentoyê, endamê Koma Parlamentoyê ya Jiyana Kurdî û piştgirîkerê demdirêj ê komele û saziyên Cihûyan, ez bawer im ku ev kongreya hevbeş a li navenda Berlînê dê bibe nîşaneke xurt ji bo hevgirtinê û li dijî antîsemîtîzm û nîjadperestiyê û ez serkeftineke mezin ji bo wê dixwazim."

Dr. Elio Adler hêvî kir ku ev kongre sê peyaman bide: Ji bo civaka Kurdî, ku ew di civaka Cihû de gelek piştgirî ji bo daxwazên xwe dibînin; ji bo civaka Cihû, ku ew ji aliyê beşên koçber ên civakê ve bi tenê nayên hiştin; û ji bo civaka serdest, ku di nav wê de komên xwedî nasnameyên xwe yên xurt hene, lê di heman demê de beşek dilsoz ê civaka me ya demokratîk û azad in.

Ali Ertan Toprak, Serokê Civaka Kurdên li Almanya Federal, tekez kir: "WerteInitiative û Civaka Kurdên li Almanya dixwazin bi vê kongreyê re beşdarî parastina nirxên me yên azadîxwaz-demokratîk li Almanya bibin û nîşanek li dijî nefretkirina Cihûyan a zêde bidin. Di heman demê de, ez hêvî dikim ku ji vê kongreya dîrokî peyamek ji gelê Cihû û gelê Kurd re li seranserê cîhanê derkeve, ku her du gelan di têkoşîna li dijî her cûre faşîzm, Îslamîzm û antîsemîtîzmê de bi hev re bike."

Daxuyaniya Hevbeş: Pirsgirêkên Hevbeş – Nirxên Hevbeş

Civaka Kurdên li Almanya û WerteInitiative daxuyaniyeke hevbeş belav kirin. Di vê daxuyaniyê de hate gotin ku ev kêlîya dîrokî destpêka hevalbendiyeke nû ya du civakan nîşan dide ku tevî hemû cudahiyên wan, bingehek hevbeş parve dikin: pabendbûna bi demokrasî, azadî û serweriya qanûnê. Her du rêxistin jî bawer dikin ku bingeha azadîxwaz-demokratîk a Komara Federal tenê wê demê bi hêz dimîne, dema ku bi awayekî çalak were jiyîn, parastin û pêşxistin. Jiyana Cihû û Kurdî li Almanya bi heman awayî ji bo cihêrengî, pirrengî û vîna parastina civakeke vekirî radiweste.

Tecrûbe û Astengiyên Hevbeş

Kurd û Cihû baş dizanin çawa ku mirov wekî kêmîne, pêkhate û hindikahiyek têne dûr xistin û dibin hedef. Antîsemîtîzm û Kurdfobî, terorîzma tundrewên siyasî û Îslamîstan, û dûrketina civakî, rastiyên tal in ku her du civakan bi hev ve girêdidin. Wekî din, tecrûbeya ku aktorên tundrew – çi Îslamîst, çi nijadperest, çi dij-rojavayî – hewl didin civakên me li dijî hev bixin. Kongreya îroyîn nîşan da: Ev hesab wê têk biçe. Em nahêlin ku em bêne dabeşkirin, lê em mil bi mil radiwestin.

Daxwazên Siyasî yên Kongreyê:

Ji bo ku demokrasî, azadî û serweriya qanûnê tenê gotin nemînin, WerteInitiative û Civaka Kurdên li Almanya ji siyaset û civakê gavên zelal dixwazin:

Têkoşîna li dijî Antîsemîtîzm û Kurdfobiyê: Pêwist e ku pergalên karbidest û agahdar ji bo pêşîlêgirtin, perwerdehiya siyasî û lêpirsîna tawanbaran bên avakirin. Her wiha divê civak û saziyên siyasî ji Îslamîzmê, rastgirên tund ên almanî û ne-Almanî, çepgirên tund, antîsemîtîzm û Kurdfobiyê zêdetir haydar bin.

Pêngavên dijwar li dijî Îslamîzm û Neteweperestiya Nîjadperest: Rêxistinên ku li ser navê rejîmên otorîter ên mîna Tirkiye an Îranê li Almanya dabeşkeriyê dikin an tundrewiyê pêş dixin, divê bi awayekî siyasî û qanûnî bên şopandin û bi bandor bên têkbirin.

Bidawîkirina Cûdakariya Strukturel li Kurdan: Pêdivî bi guhertinek di pratîka nasandina nasnameya Kurdî de heye, hem di civakê de hem jî di asta saziyan de. Kurd komeke etnîkî ya hevbeş pêk tînin – divê ev yek bêyî cudahiya neteweyan were nirxandin.

Parastina Kêmneteweyan wek Parastina Kesayetî û Pêşîniyên di Siyaseta Întegrasyonê de: Dewlet divê piştrast bike ku jiyana Cihû û Kurdî li Almanya ne tenê bi awayekî fermî, lê bi awayekî rastî jî bê parastin. Her kesê ku îdîa dike ku girêdayî Almanya ye, divê sîstema bingehîn a demokratîk-azadîxwaz nas bike û xwe ji îdeolojiyên antîsemîtîk, Îslamîst û neteweperestî bi zelalî dûr bixe.

Zelalîya Siyaseta Derve: Hikûmeta Federal nikare ji aliyê rejîmên otokratîk ve bê tawanbarkirin. Em siyaseta derve ya li ser nirxan bingeh digire, ku mafên mirovan di navenda xwe de digire, têkiliyên bi Îsraîlê re diparêze û maf û daxwazên rewa yên Kurdan li herêmê bi ciddî dihesibîne. Em piştgiriyê didin mafê gelê Kurd ê xwe-diyarkirinê û parastin û naskirina nasnameya wan a çandî û siyasî.

Pêşxistina Civaka Sîvîl a Demokratîk: Li şûna dabeşkirina siyaseta nasnameyê, pêwîstiya me bi bernameyan heye ku mirovên ji eslên cuda bi naskirina nirxên hevbeş li hev bînin. Ji bo vê yekê divê were fêmkirin ku nirxên demokratîk ne tenê wekî straneke pê re, lê wekî bingehek bingehîn û bê alternatîf a civaka me ne. Rêxistinên Kurdî û Cihûyî dikarin bibin hevkarên girîng ji bo xurtkirina vê hişmendiyê.

Ber Bi Pêş: Hevalbendiyeke Ji Bo Demokrasiyeke Hêzdar

Hevalbendiya Kurd-Cihû ne tenê însiyatîfek dualî ye. Ew xwe wekî vexwendnameyek ji hemû mirovan re dibîne ku dixwazin ji bo demokrasî, serweriya qanûnê û azadiyê têkoşînê bikin. Armanca me avakirina piran, xurtkirina hevbendiyan û pêşxistina şêwazên nû yên hevkariya hevgirtî ye.

Kongreya yekem a Kurd-Cihû nîşan da: Tevî paşeroj, tecrûbe û nasnameyên cuda, vîzyonek hevbeş me bi hev ve girêdide. Em bi hev re ji bo civakeke ku tê de cihêrengî ne metirsî, lê hêz e û tê de nirxên azadî, demokrasî û serweriya qanûnê bingeha bêhempa pêk tînin, radiwestin.