Teymûrov Şopên Gelê Kurd Di Çavkaniyên Kevnar De Vedikole

Nivîskarê Kurdê Qefqasya Şamîl Teymûrov bi analîzkirina berhemên dîroknasê Yewnanî Flavius Arrianus, (Arrian Anabasis Of Alexander) ronahiyê dide ser hebûna Kurdan di serdema kevnar de, wan wekî gelên çiyayî yên serbixwe û şervanî destnîşan dike.

Nivîskarê Kurd Şamîl Teymûrov, di nivîsa xwe ya li ser pertûka (Arrian Anabasis Of Alexander) ya dîrokî, çandî û arkeolojîk de, ku bi navê "Flavius Arrianus û Kurdistan: Şopên Gelê Kurd di Çavkaniyên Kevnar de" hatiye weşandin, girîngiya berhemên Flavius Arrianus (86-160 PZ), dîroknas, fîlozof û leşkerekî Yewnanî yê serdema Romayê, ji bo têgihîştina dîroka gelê Kurd ronî dike. Arrianus, ku wekî yek ji dîroknasên herî pêbawer ên cîhana kevnar tê zanîn, di berhemên xwe de ne tenê seferberiyên leşkerî, lê belê erdnîgarî û gelên kevnar ên li Kurdistan û Mezopotamyayê jî bi berfirehî şîrove dike.

Karduşî (Cyrtii) wekî bav û kalên Kurdan:

Nivîskar destnîşan dike ku Karduşî (Cyrtii), yên ku di berhemên Arrianus de (Arrian Anabasis Of Alexander) cih digirin, wekî bav û kalên Kurdên îroyîn têne qebûlkirin. Arrianus van gelan wekî "gelek ku li çiyayan dijîn, azad in, şervanî ne û teslîmî tu padîşahî nabin" bi nav dike. Ev danasîn xweserî û ruhê berxwedêr ê gelê Kurd ji hezar salan ve nîşan dide.

Kurdistan di Sefera Îskender de: Firat, Dicle û Şerê Gaugamela:

Şerê Gaugamela (331 BZ), ku di berhema Arrianus "Anabasis Of Alexander" de hatiye vegotin, di navbera Îskenderê Mezin û Darius III yê Pers de qewimî. Li gorî Arrianus, ev şer li "deşta di navbera Asûrî û Medyayê de" pêk hat, ku ev dever bi xeta Mûsil-Hewlêrê ya îroyîn û axên Kurdistanê re têkildar e. Artêşa Îskender piştî derbasbûna Çemê Firat (Firat) û Çemê Dicle (Tîgrîs), li vir bi êrîşên eşîrên Kurdan ên çiyayî re rû bi rû ma. Arrianus bi taybetî behsa êrîşên eşîrên Cyrtii yên ku li rojhilatê Dîcleyê dijiyan dike, û destnîşan dike ku ev gel li War û deştên Kurdan ên li bakurê Çiyayên Zagrosê dijiyan.

Ravekirina Arrianus ji bo Gelê Cyrtii/Kardukh:

Flavius Arrianus, di "Anabasis Of Alexander" (III.8.4) de, Cyrtii wiha rave dike: "Eşîrên çiyayî yên ku jê re Cyrtii tê gotin li ser sînorên Medya û Asûryayê dijîn. Ew gelekî şervanî ne û azad in; ew teslîmî Farisan nabin.” Ev delîlek kevnar e ku Kurd di seranserê dîrokê de wekî gelê çiyayî yê azad û serbixwe hatine nasîn.

Indica: "Gelê Çiyayî yê ku li ber Tu Padîşahî serî natewîne":

Berhema din a Arrianus, "Indica", sefera Îskender a ber bi Hindistanê û rêwîtiya wî ya vegerê vedibêje. Rêya vegerê di nav Çiyayên Zagros û Kurdistanê re ber bi Babîlê ve diçe. Li vir, dîsa behsa gelê Cyrtii tê kirin. Di Beşa 40 a "Indica" de, Arrianus dibêje: "Cyrtii, ku li çiyayên Pers û Medyayê dijîn, gelekî wêrek û şervanî ne; wan qet bi tevahî teslîmî tu padîşahî nebûne." Ev daxuyanî nîşan dide ku Kurd ji demên kevnar ve gelekî xweser bûne, û red dikin ku teslîmî padîşahiyên navendî bibin.

Sînorê Bakur ê Kurdistanê: Periplus Ponti Euxini:

Berhema sêyemîn, "Periplus Ponti Euxini", perava Deryaya Reş di serdema Romayê de vedibêje. Her çend rasterast behsa Kurdan neke jî, ew herêmên çiyayî yên di navbera Medya û Ermenistanê de destnîşan dike. Ev danasîn ji hêla nivîskarên paşê ve wekî herêma ku ji hêla gelê Kardukh/Cyrtii ve tê de dijîn hatine nîşandan û sînorên bakurê Kurdistanê diyar dikin.

Encam: Berdewamiya Kurdan di Serdema Antîk de:

Nivîsên Flavius Arrianus, ne tenê sefera Îskender, lê di heman demê de erdnîgarî û gelên Kurdistanê di hewzên Firat û Dîcle de jî vedibêjin. Gelê Cyrtii (Kardukh) bi karakterê xwe yê çiyayî, azadîxwaz û şervanî têne cudakirin. Ev danasîn bi zelalî bingehên etnîkî û çandî yên kevnar ên nasnameya Kurd a îroyîn nîşan didin. Berhemên Arrianus, wekî yek ji çavkaniyên nivîskî yên herî kevin ku berdewamiya Kurdan di dîrokê de nîşan dide, ew rehên kevnar ên dîroka Kurdistanê ronî dike.

Çavkaniyên bingehîn ên lêkolînê:

Flavius Arrianus, Anabasis Of Alexander (III.7–8, III.13–16, III.20–23)

Flavius Arrianus, Indica (Beşa 40)

Flavius Arrianus, Periplus Ponti Euxini

Strabo, Erdnîgarî

Pliny, Naturalis Historia.