Cihên Herî Xweşik ên Başûrê Kurdistanê

Cihên xweşik ên ku di sala 2025an de li Başûrê Kurdistanê divê bêne dîtin.

Kurdistan yek ji cihên herî balkêş lê kêm-nirxkirî yên Rojhilata Navîn e. Ev herêma nîv-xweser, ku li dilê Rojhilata Navîn de û Herêma Kurdistanê ye, welatekî çiyayên bilind, geliyên kesk, şelalên herikîn, û bajarên kevnar ên xwediyê dîrokeke bi hezaran salan e. Di vê rêbernameya rêwîtiyê ya sala 2025an de, em dê 6 cihên herî xweşik ên ku hûn dikarin li Başûrê Kurdistanê serlêdana wan bikin, destnîşan dikîn.

Herêma Kurdistanê ku xwediyê xwezayeke bêkêmasî û ecêb, xezîneyên arkeolojîk, û çanda Kurdî ya zindî pêşkêş dike. Eger hûn dîrokzanek bin, serpêhatîxwazek bin, an jî kesek bin ku li dîmenên aştiyane û xwezayî digerin, Kurdistan dê di her qonaxê de we şaş û matmayî bike.

Em ê ji bo we destpêkekê li ser Kurdistanê, wekî yek ji cihên herî xweşik yên li Rojhilata Navîn de vekin. Têkeliya wê ya bêhempa ya xwezaya xweşik, dîroka kevnar, û mêvanperweriya wê de bibêjin ku li cîhanê de navûdengiya xwe jî heye.

Kurdistan xezîneyek veşartî ya Rojhilata Navîn û yek ji cihên herî xweşik e ji bo rêwiyan ku li têkeliya bêhempa ya dîmenên balkêş û mîrateya çandî ya dewlemend digerin. Bi çiyayên xwe yên qeşagirtî, geliyên kesk ên şîn, golên geş, û cihên dîrokî yên kevnar ve, Kurdistan ezmûneke rêwîtiyê ji bo we pêşkêş dike.

Êdî ger hûn serpêhatîxwazek bin ku ji meşên çiyayan hez dikin, dîrokzanek ku dilxwaz e kelehên kevnar û ecêbên arkeolojîk bikolin, an jî rêwiyek ku li golên aştiyane û gundên xweşik digere, cihên xweşik ên li Kurdistanê dê dilê we bikişînin.

Ji kolanên zindî yên Keleha Hewlêrê — cihê mîrateya cîhanî ya UNESCO — heya zinarên mezin ên Geliyê Rewandizê, û ji avên aram ên Gola Dukanê heya bedewiya veşartî ya Şikefta Şanederê, Kurdistan welatek e ku tijî balkêşî û ecêb e ku li benda vedîtinê ye.

Keleha Hewlêrê – Cihê Mîrateya Cîhanî ya UNESCO

Keleha Hewlêrê, ku bi serbilindî li navenda bajarê Hewlêrê radiweste, ne tenê cihê mîrateya cîhanî ya UNESCO ye lê di heman demê de yek ji kevintirîn niştecihên domdar ên cîhanê ye, ku dîroka wê zêdeyî 6,000 salan dirêj e. Ev nîşana îkonîk mûzeyek zindî ye, ku qatên şaristaniyan diparêze — ji Asûriyan û Farsan heya Osmaniyan — ku hemîyan şopa xwe li ser mîmarî û çanda wê hiştiye. Serlêdana kelehê mîna vegera demê ye, ku nêrînek li ruhê dîroka Kurdistanê de pêşkêş dike.

Mûzexaneya Tekstîlê ya Kurdî – Xalîçeyên kevneşopî yên Kurdî, teknîkên tevnê, û mîrateya tekstîlê ya dewlemend nîşan dide.

Xaniyên Nûjenkirî yên Serdema Osmanî – Hinek ji wan bûne qehwexane, dikanên esnafan, û navendên çandî.

Bazara Hewlêrê (Bazara Qeyseriyê) – Li binê kelehê ye, ev bazara zindî ji bo lêkolîna destkarî, biharat, zêr, û kincên kevneşopî yên Kurdî bêkêmasî ye.

Dîmenên Panoramîk – Li ser dîwarên kelehê bimeşin da ku dîmenek ji jor ve li herêmên kevn û nû yên Hewlêrê bibînin û wêneyan bigirin.

Demên Herî Baş Ji Bo Serlêdanê:

Bahar (Adar–Gulan): Hewa nerm, kulîlkên vebûyî, û atmosfera festîvala Newrozê ya zindî.

Payîz (Îlon–Mijdar): Germahî yên xweş û girseyên kêmtir, ku wê ji bo wênekêşiyê îdeal dike.

Li otelek butîk an xaniyek kevneşopî ya nêzîkî bazarê bimînin ji bo gihîştina bilez a kirîn, xwarin, û jiyana şevê ya Hewlêrê. Xwarinên herêmî yên wekî dolma an kebab li xwaringehên nêzîk biceribînin ji bo ezmûnek rastîn.

Agahdariya Zêde: Keleha Hewlêrê di heman demê de navendek ji bo bûyerên çandî, pêşangehên hunerî, û pêşandanên muzîkê yên zindî ye, nemaze di betlaneyên neteweyî û festîvalên mîrateya navneteweyî de. Serlêdana xwe ji bo ezmûnek dewlemendtir bi van bûyeran re plan bikin.

Geliyê Rewandizê – Grand Canyon a Rojhilata Navîn

Cihên herî xweşik ên ku hûn dikarin li Kurdistanê serlêdana wan bikin

Geliyê Rewandizê, ku pir caran jê re "Grand Canyon a Rojhilata Navîn" tê gotin, yek ji cihên herî xweşik ên ku hûn dikarin li Kurdistanê serlêdana wan bikin û ji bo hezkiriyên xwezayê divê bê dîtin. Ev ecêba xwezayî ya balkêş, ku li bakurê parêzgeha Hewlêrê ye, bi dîmenên xwe yên panoramîk ên bêhnfireh, zinarên bilind, û newala çemê ya gêrîk ku di çiyayên kesk ên şîn de diqelişe, navdar e. Dîmena wê ya dramatîk ji lûtkeyên berfê yên zivistanê heya keskahiya zindî di bihar û havînê de bi demsalan re diguhere.

Rêyên Meşê – Rêyên bi dîmenên balkêş li ser devê geliyê û ji bo girtina wêneyên spehî û xweşik derfetan dide.

Newala Çemê – Avên şîn ên çemê Rewandizê di newalê re diherikin, dîmenên bêkêmasî yên ji bo kartpostalê diafirînin.

Cihên Piknikê – Li vir cihên bi sîwanî û bi kepir û xwaringehên li ser zinaran hene ku hûn dikarin xwarinên Kurdî bi dîmenekê kêf tam bikin.

Dîmenên Rojavayê – Gelî di êvarê de bi ronahiya zêrîn dibiriqe, ku wê dike yek ji cihên herî wênekêşkirî yên li Kurdistanê.

Cihê Nêzîk û Balkêş: Çiyayê Korek û Teleferîk – Tenê mesafeyek kurt bi ajotinê dûr e, Çiyayê Korek ji bo ezmûnek jibîrnekirî yek cihê ji herî xweşikên siwarbûna teleferîkê li Kurdistanê pêşkêş dike, ku li ser gelî û daristanan de hildikişe û diherike.

Demên Herî Baş Ji Bo Serlêdanê: Bahar (Adar–Gulan): Dema ku kulîlkên çolê vedibin û hewa ji bo meşê bêkêmasî ye.

Payîz (Îlon–Mijdar): Germahî yên sartir û asîmanên zelal, ku wê ji bo çalakiyên derve îdeal dike.

Ji bo gihîştina wir ji Hewlêrê, rêya dîmenî ber bi Soran û Rewandizê ve bigirin. Taksiya taybet û gerên rêberkirî hene, û ji bo rêwîtiya herî bi xelat, serlêdana xwe bi Şelala Bêxal û Çiyayê Korek re di rojekê de bikin yek.

Rewandiz jî xwedî dîrokek dewlemend e ku berê paytexta Mîrgeha Soran bû, mîrgehek Kurdî ya bi hêz di sedsala 19an de. Ev têkeliya dîrok û bedewiya xwezayî wê dike cihek sereke hem ji bo serpêhatîxwazan hem jî ji bo rêwiyên çandî.

Amêdî – Bajarê Kevin ê di Çiyayan de

Amêdî, ku wekî Amadiya jî tê zanîn, yek ji cihên herî xweşik ên ku hûn dikarin li Kurdistanê serlêdana wan bikin, ku bi dramatîkî li ser çiyayekî deştî yê li parêzgeha Dihokê rûniştiye. Ev bajarê kevnar, ku pir caran jê re "Bajarê di Ezman de" tê gotin, dîmenên panoramîk ên bêhnfireh ên gelî û çiyayên derdorê pêşkêş dike. Dîroka wê bi hezaran salan dirêj e, ku kokên wê di serdema Asûrî de ne û çanda wê ya dewlemend ji mîrateya Kurdî, Asûrî, Cihû, û Xirîstiyanî de ne.

Deriyê Behdînan – Deriyê keviran ê îkonîk ê serdema Mîrgeha Behdînan, ku nîgarên rojê yên sembolîk û karên kevirî yên tevlihev nîşan dide.

Mizgeftên Kevin û Dêr – Cihên olî yên ku paşeroja pirçandî ya bajêr nîşan didin, vebikolin.

Kolên Bazara Kevin – Di dikanên kevneşopî yên ku tekstîlên Kurdî, biharat, û destkarî difiroşin de bigerin.

Cihên Dîmenên Panoramîk – Cihê bilindkirî yê bajêr derfetên wênekêşiyê di dema rojava û rojhilatê da gelek spehî û xweşik pêşkêş dike.

Giringiya Dîrokî: Amêdî navendek dîroka Kurdî bûye, ji beşek ji Mîrgeha Behdînan heya cihê ku Misilman, Xirîstiyan, û Cihû bi aştiyane bi hev re dijiyan. Tê gotin ku rêberê navdar ê Kurd Mistefa Barzanî di dema serdema şoreşa Kurdî de demekê li vê herêmê derbas kiriye.

Demên Herî Baş Ji Bo Serlêdanê: Bahar (Adar–Gulan): Hewa nerm, kulîlkên vebûyî, û dîmenên kesk ên şîn.

Payîz (Îlon–Mijdar): Dîmena çiyayên zêrîn û germahî yên sartir.

Amêdî nêzîkî 70 km ji bajarê Dihokê ye. Hûn dikarin bi erebe bi rêyên çiyayî yên gêrîk ên bi dîmenên balkêş di rê de bigihîjin wir. Serlêdana xwe bi cihên nêzîkî wekî Resorta Sersingê û Şelala Sulav re ji bo rêwîtiyek rojekê temam bikin.

Agahdariya Zêde: Ji ber cihê wê yê li ser çiyê, Amêdî carinan di sibehên zivistanê de di mijê de vedişêre, ku atmosferek sêhrbazî, hema hema wekî çîrokek diafirîne. Ev têkeliya dîrok, mîmarî, û dîmenên bêhnfireh, wê dike yek ji cihên sereke yên rêwîtiya Kurdistanê.

Şikefta Şaneder – Pencereya Kurdistanê ya Pêşdîrokê

Şikefta Şaneder ne tenê yek ji cihên herî xweşik ên ku hûn dikarin li Kurdistanê serlêdana wan bikin, lê di heman demê de yek ji cihên arkeolojîk ên herî girîng ên cîhanê ye. Ev şikefta bi kevir û ya mezin, ku li herêma Barzan a parêzgeha Hewlêrê ye, dîmenên çiyayî yên balkêş û rêwîtiyek bêhempa ya ber bi paş ve di demê de pêşkêş dike ku Neanderthal zêdeyî 60,000 sal berê li van axan geriyane.

Giringiya Dîrokî: Şikefta Şaneder bi vedîtina çend îskeletên Neanderthal, di nav de "Goristana Kulîlkan", ku tê de madeyên polenê destnîşan kir ku dibe ku mirovên kevnar kulîlk di goristanan de danîbin — nîşan dide hin delîlên herî pêşîn ên ramana sembolîk û hestiyariyê — navdar bû. Kolandinan amûr, amûrên kevirî, û delîlên jiyana pêşdîrokî eşkere kirine, ku vê cîhê di têgihiştina pêşketina mirovan de cihek sereke dike.

Deriyê Şikeftê vekirîna xwezayî ya mezin derfetên wêneyên spehî bi dîmenên çiyayên derdorê re pêşkêş dike.

Plakên Arkeolojîk û Rêbername – Di derbarê vedîtinên Neanderthal û zanyarên ku wan lêkolîn kirin de zanyariyên balkêş jî dikarin fêr bibin.

Meşîn a li derdorê ya li vê herêm ê de ku bi bedewiya xwezayî dewlemend e, bi rêyên ku di gelî û girên keviran re derbas dibin hene.

Demên Herî Baş Ji Bo Serlêdanê: Bahar (Adar–Gulan) – Girên kesk ên şîn û hewa rehet ji bo meşên herî bi dîmenên xweşikin.

Payîz (Îlon–Mijdar) – Germahî yên sartir û dîmenên zêrîn.

Şikefta Şaneder nêzîkî 500 metreyî ji asta deryayê bilind e, ji ber vê yekê ji bo meşê pêlavên rehet li xwe bikin. Ji Hewlêrê, hûn dikarin bi rêya Soran û Barzan bi erebeya taybet an jî bi gera rêberkirî bigihîjin şikeftê.

Agahdariya Zêde: Şikefta Şaneder bedewiya xwezayî, dîroka kûr, û giringiya zanistî bi hev re tîne, ku ji bo hezkiriyên dîrokê, serpêhatîxwazan, û wênekêşan ku Herêma Kurdistanê dixwazin bibînin, wê dike rawestgehek bêhempa.

Haval Qasim Stuni