Fermandarê Kurd ê Artêşa Sor di Şerê Cîhanî yê Duyemîn de

Îro 10.10.2025 nivîskarê Kurd Şamîl Teymurov, di derbarê Fermanderê Kurd ê Artêşa Sor, Samand Aliyevich Siyabendov de zanyariyên girîng parve kiriye û dide zanîn ku serbaz Samand Aliyevich Siyabendov (Semendê Elî Siyabendov), fermandarê Kurd ê Artêşa Sor a Sovyetê ku di Şerê Cîhanî yê Duyemîn de xizmet kiriye. Herwiha çalakiyên wî yên leşkerî û çandî nirxandiye. Erkên Siyabendov yên eniyê di dema şer de, yekîneyên ku wî fermandarî kirine, nîşanên wî yên bidestxistî û çalakiyên wî yên rewşenbîrî yên piştî şer li Yekîtiya Sovyetê hatine vekolîn. Her wiha ev xebat, mînakeke girîng ji bo nêrîna Kurdan ya di dîroka leşkerî ya Sovyetê de pêşkêş dike.

Pêkhate û avahiya pirneteweyî ya Yekîtiya Sovyetê, di dema Şerê Cîhanî yê Duyemîn de beşdariya bi hezaran leşkeran ji komên etnîkî yên cuda di artêşê de anî. Di nav van leşkeran de efserên Kurd jî hebûn. Yek ji wan Samand Aliyevich Siyabendov bû, ku hem bi serkeftinên xwe yên leşkerî hem jî bi çalakiyên xwe yên çandî yên piştî şer derket pêş.

Siyabendov, di sala 1909an de li devera Laçînê, nêzîkî sînorê Ermenistana îroyîn, di malbateke Kurd de ji dayik bû. Piştî ku perwerdehiya xwe ya leşkerî li saziyên Sovyetê qedand, tevlî Artêşa Sor bû û di demeke kurt de derket asta fermandariya eniyê.

Kariyera Leşkerî û Çalakiyên Eniyê

Yekîneya Fermandarî û Rûtbeya Siyabendov, di dema şer de gihîşt rûtbeya Podpolkovnik (Yarbay) û fermandariya Alaya Piyadeyan a 755an dikir. Ev alay, di Dîvîzyona Piyadeyan a 217an (Unecha Rifle Division) de cih digirt û girêdayî Artêşa 48emîn, û bi vî awayî jî girêdayî Eniya Belarûsî ya 1emîn bû.

Eniyên Ku Wî Xizmet Kir

Eniyên sereke yên ku Siyabendov lê xizmet kir ev in: Eniya Bryanskê (1942–1943), Eniya Belarûsî ya 1emîn (1944–1945), Di van deman de, wî di pêşketina artêşa Sovyetê ya ber bi rojava de roleke çalak girt ser xwe.

Şerên Girîng ên Ku Ew Têda Beşdar Bû

Şerên girîng ên ku Siyabendov beşdar bûye ev in: Şerê Orel-Bryanskê (1943). Operasyona Belarûsê (Bagration) (1944), Sefera Warşovayê (1944). Operasyona Berlînê (16 Nîsan – 2 Gulan 1945)

Bi taybetî Operasyona Berlînê, şerê dawîn ê mezin ê li Ewropayê bû û bi ketina paytexta Almanyaya Nazî ji aliyê hêzên Sovyetê ve bi dawî bû. Eniya Belarûsî ya 1emîn, di bin fermandariya Marşal Georgi Jukov de, hêza sereke ya vê êrîşê bû, û Siyabendov jî li vir wekî fermandarekî pêşîn ê çalak xizmet kir.

Nîşan û Xelatên Wî

Samand Siyabendov, ji ber lehengî û serkeftinên xwe yên stratejîk di tevahiya şer de, bi gelek nîşanên Sovyetê hate xelatkirin. Medalyayên wî yên sereke: Nîşana Lenîn (Орден Ленина), Nîşana Ala Sor (Орден Красного Знамени), Nîşana Şerê Welêt, Dereceya 1emîn (Орден Отечественной войны I степени), Nîşana Stêrka Sor (Орден Красной Звезды)

Ev xelat, di dîroka leşkerî ya Sovyetê de ji bo hejmareke kêm ji efserên Kurd rûmeteke bilind pêk anîn.

Dema Piştî Şer û Çalakiyên Çandî

Piştî şer, Siyabendov di Komîseriya Çand û Edebiyatê ya Yekîtiya Sovyetê de xebitî. Li Moskowayê lêkolînên li ser ziman, wêje û folklora Kurdî kir; ew yek ji wan kêm rewşenbîr û efserên Kurd bû ku fikra Kurdistana Sovyetê diparast.

Di salên 1960î de di lijneya weşanê ya kovara “Kurdistan” de cih girt û her wiha wekî yek ji endamên Kurd ên Yekîtiya Nivîskarên Sovyetê, di qada çandî de roleke çalak lîst.

Samand Aliyevich Siyabendov, hem wekî efserê girîng ê Artêşa Sovyetê di Şerê Cîhanî yê Duyemîn de, hem jî wekî rewşenbîrekî ku piştî şer nasname û çanda Kurdî parast, derket pêş. Jiyana wî, ji bo têgihiştina beşdariyên leşkerî û rewşenbîrî yên Kurdan di dîroka Sovyetê ya sedsala 20an de mînakeke girîng e.