ئەندامێکی USCIRF: ئازادیی ئایینی لە هەرێمی کوردستان باشترە لەچاو عێراق

 

ستیڤن شنێک، ئەندامی لیژنەی ئازادیی ئایینیی نێودەوڵەتیی ئەمریکا - USCIRF لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ تۆڕی میدیایی رووداو، ئاماژەی بەوە دا کە هەرێمی کوردستان جیاوازە لە عێراقی فیدراڵ سەبارەت بە پرسی ئازادیی ئایینی و گوتی، "لە بەشی کوردستانی عێراقدا، پێمان وایە دۆخی ئازادیی ئایینی زۆر باشترە وەک لە عێراق بەگشتی، هەرچەندە، لەوێش هەندێک کێشە هەن."

 

کێشە سەرەکییەکان لە هەرێمی کوردستان، وەکو شنێک باسی کرد، پەیوەندییان بە چالاکیی "میلیشیاکانەوە" هەیە، کە "دەستدرێژی دەکەنە سەر کەمینە ئایینییەکان لەوێ و بێزاریان دەکەن." بەڵام جەختی کردەوە، ئەم کێشانە ناگەنە ئاستی ئەو مەترسییانەی لە ناوچەکانی دیکەی عێراقدا هەن، بە جۆرێک "ئەوەی لە هەرێمی کوردستان دەیبینین، زۆر کەمتر جێگەی نیگەرانیی ئێمەیە وەک لەوەی لە عێراق بەگشتی دەیبینین."

 

 

شنێک نیگەرانییەکانی لیژنەکەی لەسەر عێراق خستەڕوو، بەتایبەتی سەبارەت بە "ئاساییبوونەوەی بوونی میلیشیاکان" و پەراوێزخستنی کەمینەکان لە ژیانی گشتی. هەروەها، لە سووریا، وێڕای دڵخۆشی بە رووخانی رژێمی ئەسەد، لیژنەکە نیگەرانە لەوەی حکومەتی راگوزەر وەکو پێویست کاری نەکردووە بۆ پاراستنی کۆمەڵگە ئایینییەکان، بەتایبەتی مەسیحییەکان، درووزەکان و عەلەوییەکان. نموونەی دۆخی درووزەکانی سوەیدای هێنایەوە کە جێگەی نیگەرانیی زۆری ئەوانە.

 

 

سەبارەت بە کاریگەرییەکانی داعش، شنێک ئاماژەی بەوە دا، سەرەڕای تێکشکانی داعش بەشێوەیەکی بەرچاو، هێشتا چالاکی و هێرشەکانیان بەردەوامن. هەروەها جەختی لەسەر دۆخی ئێزدییەکان کردەوە کە هێشتا ژمارەیەکی زۆریان لە کەمپی ئاوارەییدان و "توانای گەڕانەوەیان بۆ شنگال وەک ئامانجێکی دوور دەردەکەوێت، نەک نزیک." ئەو دۆخە لەگەڵ دۆخی کەمینە ئایینییەکانی دیکە لە ناوچەکەدا، بەتایبەتی لە دەشتی نەینەوا، جێگەی نیگەرانییەکی زۆرە بۆ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.

 

 

لیژنەکە هانی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا دەدات، "بەشێوەیەکی پتەوی لەگەڵ حکومەتی عێراقدا کار بکات" بۆ جێبەجێکردنی دەستوور و پاراستنی مافی ئازادیی ئایینی. شنێک پێشنیازی ئەوەشی کرد کە ئەمریکا دەتوانێت سزای تاکەکەسی بسەپێنێت بەسەر سەرکردەی میلیشیاکاندا کە دەستدرێژی دەکەنە سەر کەمینە ئایینییەکان، ئەگەر خراپبوونی دۆخەکە بەردەوام بێت.

 

یەکێک لە گەورەترین نیگەرانیی لیژنەکە "سەلامەتیی جەستەیی کەمینە ئایینییەکانە لە ناوچەکەدا." شنێک نیگەرانیی خۆی دەربڕی سەبارەت بە داهاتووی پێکهاتەکان لە سووریا، بەتایبەتی لەژێر دەسەڵاتێکی ناوەندیدا، کە رابردوویەکی تووندوتیژی بەرامبەر بە کەمینە ئایینییەکان هەبووە؛ داوایشی کرد، رێز لە ئۆتۆنۆمیی ناوچەکانی وەک باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا بگیرێت.

 

 

 

ستیڤن شنێک: خۆشحاڵم ئەمڕۆ لێرەم، سوپاس بۆ ئەم دەرفەتە بۆ قسەکردن.

 

 

ستیڤن شنێک: بەڵێ، ئێمە نیگەرانین لە دۆخی ئازادیی ئایینی لە عێراقدا، پێمان وایە ژمارەیەک لە کەمینە ئایینییەکانی نێو ئەو وڵاتە، وردە وردە پەراوێز دەخرێن و لە ژیانی گشتیی عێراقدا دوور دەخرێنەوە، بۆیە نیگەرانییەکی زۆرمان هەیە، بەتایبەتی، نیگەرانی ئاساییبوونەوەی بوونی میلیشیاکانین لەنێو وڵاتەکەدا و ئەو شێوازەی کە ئەم میلیشیایانە وا دەردەکەوێت کەمینە ئایینییەکانی نێو وڵاتەکە بێزار دەکەن، کەواتە، عێراق وڵاتێکە هێشتا ژمارەیەک نیگەرانیمان لەبارەیەوە هەیە.

 

 

ستیڤن شنێک: نەخێر، راستییەکەی من هەندێک جیاوازی دەبینم، لە بەشی کوردستانی عێراقدا، پێمان وایە دۆخی ئازادیی ئایینی زۆر باشترە وەک لە عێراق بەگشتی، هەرچەندە، لەوێش هەندێک کێشە هەن، بەڵام کێشەکان ناگەنە ئەو ئاستەی کە لە بەشەکانی تری عێراقدا دەیبینین.

 

 

ستیڤن شنێک: باشە، دەیڵێمەوە، میلیشیا هەن کە لە ناوچەی کوردستانی عێراقدا چالاکن و، بینیومانە ئەو میلیشیایانە، وەک گوتم، دەستدرێژی دەکەنە سەر کەمینە ئایینییەکان لەوێ و بێزاریان دەکەن، بەڵام نامەوێت زیادەڕەوی لە بەراوردەکەدا بکەم، چونکە وەک بەراوردی سێو و پرتەقاڵ وایە، ئەوەی لە هەرێمی کوردستان دەیبینین، زۆر کەمتر جێگەی نیگەرانیی ئێمەیە وەک لەوەی لە عێراق بە گشتی دەیبینین.

 

 

ستیڤن شنێک: بێگومان، هەموو جیهان خۆشحاڵە بە رووخانی رژێمی ئەسەد، لەگەڵ ئەوەشدا، حکومەتی راگوزەر لە سووریا، بە بڕوای ئێمە، بە شێوەیەکی پێویست کاری نەکردووە بۆ دڵنیابوون لە سەلامەتی و ئاسایشی هەندێک لە کۆمەڵگە ئایینییەکانی نێو وڵاتەکە، [شایەتحاڵی] رفاندن و دەستدرێژی و تەنانەت کوشتنی مەسیحییەکان، درووزەکان و عەلەوییەکان بووین، ئاشکرایە هەموومان ئاشناین بە دۆخی درووزەکان لە سوەیدا کە جێگەی نیگەرانییەکی زۆری ئێمەیە، جا بەگشتی، دەمانەوێت هەندێک گەرەنتی لە دەسەڵاتی راگوزەر لە سووریاوە ببینین کە ئازادیی ئایینی لە پێشینەی کارەکانیاندا دەبێت، کاتێک دەستوور و حکوومەتێکی نوێ لە ناوچەکەدا دادەمەزرێنن.

 

 

ستیڤن شنێک: بەڵێ، ئەوە پرسیارێکی زۆر باشە، بێگومان، هەموو جیهان دەیەوێت ببینێت سووریا دەگەڕێتەوە بۆ جۆرێک لە ئاساییبوونەوە، بۆیە ئێمە ستایشی بەشداری و هەوڵەکانی ئیدارەی ترەمپ دەکەین بۆ هاندانی سووریا بەو ئاراستەیەدا، لەگەڵ ئەوەشدا، هانی ئیدارەی ترەمپ دەدەین کە گرنگیی ئازادیی ئایینی لەبیر نەکات وەک بەشێک لە پێشکەوتن بەرەو ئاساییکردنەوەی ژیان لە سووریادا، بۆیە نیگەرانین کە رەنگە ئیدارەکە ئەوەندە جەخت لەسەر ئازادیی ئایینی نەکاتەوە کە پێویستە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو دۆخە ناسەقامگیرەی لە واقیعدا دەیبینین بۆ کەمینە ئایینییەکان.

 

 

ستیڤن شنێک: بێگومان هەندێک پێشکەوتن بەدی کراوە و دەبێت دان بەوەدا بنێین و ستایشی بکەین، لە هەمان کاتدا ئێزدییەکان بەتایبەتی هێشتا بە زۆری لە کەمپی ئاوارەیی ناوخۆییدان، توانای گەڕانەوەیان بۆ شنگال هێشتا وەک ئامانجێکی دوور دەردەکەوێت نەک نزیک و، ئەوە و دۆخی کەمینە ئایینییەکانی تریش لە ناوچەکەدا جێگەی نیگەرانیی ئێمەیە.

 

 

ستیڤن شنێک: لیژنەکەی من راستەوخۆ لەگەڵ حکومەتە بیانییەکاندا کار ناکات، ئەوە ئەرکی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکایە، لەگەڵ ئەوەشدا، هانی وەزارەتی دەرەوە دەدەین کە بە پتەوی لەگەڵ حکوومەتی عێراقدا کار بکات بۆ ئەوەی پێشکەوتنی بەرچاو لە بواری ئازادیی ئایینیدا بۆ هەموو خەڵکی نێو ئەو وڵاتە بەدەست بهێنرێت، وەک وەزیری دەرەوە روبیۆ لە هەندێک لێدوانی ئەم دواییەدا ئاماژەی پێداوە، حکوومەتی ئەمریکا زۆر بە روونی قسە لە بەرژەوەندیی ئازادیی ئایینیدا دەکات و، هیوادارم حکوومەتی عێراق دان بەوەدا بنێت و، وەک گوتم، هەنگاوی بەرچاو بنێت.

 

 

ستیڤن شنێک: جگە لە کارکردن لەگەڵ دەسەڵاتی راگوزەر لە سووریا و لەگەڵ حکوومەتی عێراقدا، ژمارەیەک سزای هەیە کە دەتوانرێت لەسەر ئاستی تاکەکەسی بسەپێنرێت، بۆ نموونە، بۆ هەندێک لە سەرکردەی میلیشیاکان کە ناسراون بەوەی دەستدرێژی دەکەنە سەر و کەمینە ئایینییەکان دەیانچەوسێننەوە، پێموایە حکوومەتی ئەمریکا دەبێت بیر لەو چارەسەرانە بکاتەوە بۆ دۆخەکە، بەتایبەتی ئەگەر دۆخەکە بەردەوام بێت لە خراپبوون.

 

 

ستیڤن شنێک: پێموایە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەڕاستی بەرپرسیارێتیی هەیە لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو دۆخەی کەمیی پێشکەوتن کە لەبارەی کەمینە مەسیحییەکانەوە لە عێراقدا زۆر ئاشکرایە، راستییەکەی، دۆخی دەشتی نەینەوا شتێک نییە کە دەبێت لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا پەسەند بکرێت، بۆیە هیوادارم رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان هەنگاو بنێن، هیوادارم وڵاتان لای خۆیانەوە هەنگاو بنێن، بەداخەوە، لە دۆخێکداین کە وڵاتانی جیهان پێدەچێت کەمێک پاشەکشە بکەن لە رووی پشتیوانیکردنی یارمەتییە مرۆییەکان و شتی لەو جۆرەوە، لەگەڵ ئەوەشدا، پێم وایە ئەو جۆرە یارمەتییە مرۆییە، بۆ پاراستنی کەمینە ئایینییەکان لە شوێنەکانی وەک دەشتی نەینەوادا بەڕاستی چارەنووسسازە.

 

 

ستیڤن شنێک: بەڵێ، پێم وایە خودی حکوومەت پێویستە رێکار و سیاسەت دابنێت کە بتوانێت بە شێوەیەکی بێ گومان مافی کەمینە ئایینییەکان بپارێزێت و، من نابینم ئەو مافانە ئێستا بە شێوەیەکی پێویست پارێزراو بن، بۆیە پێم وایە جێگە هەیە بۆ سیاسەتی نوێ، جێگە هەیە بۆ یاسای نوێ، هەم لە عێراق و هەم لە سووریا، ئەوەیش بۆ باشتر دابینکردنی مافەکانی ئازادیی ئایینی بۆ ئەم کەمینانە.

 

 

ستیڤن شنێک: راستییەکەی، نیگەرانیی سەرەکیی ئێمە سەلامەتیی جەستەیی کەمینە ئایینییەکانە لە ناوچەکەدا، پێم وایە هێشتا شتەکان پارێزراو نین، ئەوە بەتایبەتی لە دۆخی درووز و عەلەوییەکان و هەندێک مەسیحیدا لە سووریا دەیبینین و، لە عێراقدا دەبینین مەسیحییەکان پاریزراو نین، بۆیە پێم وایە ئەو ئاساییشە جەستەییە دەبێت لە لیستی کارە لەپێشینەکانی ئێمەدا لە سەرووی هەموویانەوە بێت.

 

 

ستیڤن شنێک: بەڵێ، من ئەو نیگەرانییانەم هەیە، دەزانیت، پێم وایە لە باکوور و رۆژهەڵات لە هەرێمی خۆبەڕێوەبەریدا پێویستە دان بە رادەیەک لە ئۆتۆنۆمیدا بنرێت، جا نیگەرانم کاتێک دەسەڵات لەنێو دەسەڵاتی راگوزەردا چڕدەبێتەوە، نیگەرانم کە ئەو جۆرە ئازادی و ئۆتۆنۆمییەی کە چەندین ساڵە لەو ناوچەیەدا زۆر بە باشی سەری گرتووە، لەدەست بچێت، بۆیە هانی دەسەڵاتدارانی سووریا دەدەم کە رێز لە جۆرێک لە پاراستن و ئۆتۆنۆمی بگرن و، لە راستیدا پەرەی پێ بدەن بۆ ناوچەکانی وەک باکوور و رۆژهەڵات.