یەکگرتنەوەی یەکێتیی قوتابیان و لاوانی دیموکراتی کوردستان و پیرۆزبایییەکەی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی

د. سیروان عەبدولکەریم عەلی

 یەکگرتنەوەی یەکێتیی قوتابیان و لاوانی دیموکراتی کوردستان، ڕووداوێکی سیاسی گرنگە لە گۆڕەپانی سیاسیی هاوچەرخی کوردستاندا. وتاری سەرۆک نێچیرڤان بارزانی بەم بۆنەیەوە، نەخشە ڕێگایەکی تەواو بۆ کاری سیاسیی گەنجان لە قۆناغی داهاتوودا دەکێشێت و بینینێکی ستراتیژی دادەمەزرێنێت کە لە ڕەهەندی ڕێکخراوەیی تێدەپەڕێت بۆ ئاسۆیەکی فراوانتر کە پەیوەندی بە داهاتووی پرۆسەی سیاسی لە کوردستاندا هەیە. لە ڕوانگەی شیکاری سیاسییەوە، دەکرێت کاتی یەکگرتنەوەی ڕێکخراوەکان لە چوارچێوەی دۆخێکی ئاڵۆزی هەرێمی و نێودەوڵەتیدا بخوێنرێتەوە، لەم کاتەدا کە کوردستان ڕووبەڕووی چەندین ئاستەنگ دەبێتەوە کە پێویستی بە یەکڕیزی و یەکگرتنی هەوڵەکان هەیە. ئەم هەنگاوە بە تەواوی لەگەڵ سیاسەتی سەرۆک نێچیرڤان بارزانیدا دەگونجێت لە بەهێزکردنی یەکێتیی ناوخۆ وەک بنەمایەک بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگە دەرەکییەکان. یەکگرتنەوەکە تەنها ڕێکارێکی ڕێکخراوەیی نییە، بەڵکوو نیشانەیەکە ئاماژەیەکە بۆ گۆڕانکارییەکی ستراتیژی لە بیری سیاسی کوردستانیدا بەرەو پەیڕەوکردنی مۆدێلێکی سیاسی زیاتر بەشداریکار و گشتگیر، ئەو مۆدێلەی کە سەرۆک نێچیرڤان بارزانی لە بەڕێوەبردنی گۆڕەپانی سیاسیی کوردستانیدا نوێنەرایەتی دەکات. ئاماژەی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی بۆ "گیانی پاکی بارزانی نەمر" شەرعیەتی مێژوویی دەستنیشان دەکات کە ڕێکخراوەکە پشتی پێ دەبەستێت، و لە چوارچێوەی گێڕانەوەیەکی سیاسی کوردستانیی فراوانتردا دایدەنێت. ئەم ئاماژەیە تەنها یادکردنەوەیەکی سۆزداری نییە، بەڵکوو جەختکردنەوەیە لە بەردەوامیی سیاسی و مێژوویی بزووتنەوەی سیاسیی کوردستانی. دانپێدانانی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی بە ڕێڕەوی ڕێکخراوەکان "بە یەکەوە یان جیاواز" ڕوانگەیەکی سیاسی دەردەخات کە فرەیی و جیاوازی لە چوارچێوەی پرۆژەی نیشتمانیی یەکگرتوودا قبووڵ دەکات. ئەم هەڵوێستە کراوەیە بەرامبەر بە جیاوازیی ناوخۆیی، جەوهەری ئەو مۆدێلە دیموکراسییەیە کە سەرۆک نێچیرڤان بارزانی هەوڵ دەدات لە پراکتیکی سیاسیی کوردستانیدا جێگیری بکات. شیکردنەوەی ئەو دۆخە "هەستیارە" هەرێمییەی کە سەرۆک نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی بۆ کردووە پەیوەندیی بە ئاستەنگە جیۆپۆلیتیکییەکانەوە هەیە کە ڕووبەڕووی هەرێمی کوردستان دەبنەوە، کە بانگەشە بۆ یەکێتیی هەڵوێست و هەماهەنگی لە هەموو ئاستەکاندا دەکەن. جەختکردنەوەی ئەو لەسەر ئەوەی کە "داهاتووی وڵات لەسەر شانی" گەنجانە، بینینێکی ستراتیژی لە خۆ دەگرێت کە ئامانجی گواستنەوەی نەرمی دەسەڵاتە لە نێوان نەوەکان و ئامادەکردنی کادیری سەرکردایەتیی داهاتووە. جەختکردنەوەی ئەو لەسەر بەهاکانی "هاوکاری، لێبوردەیی، و بەرگریکردنی بەردەوام لە دیموکراسی و مافەکانی مرۆڤ" ڕەنگدانەوەی پابەندبوونیەتی بە دروستکردنی مۆدێلێکی سیاسیی کوردستانی کە بە کرانەوە، لێبوردەیی، و قبوڵکردنی ئەوانی تر دەناسرێتەوە، لە بەرامبەر مۆدێلەکانی دیکتاتۆریەت و پەراوێزخستنی باو لە ناوچەکەدا. یەکگرتنەوەکە وەک بەهێزکردنی بەرەی ناوخۆیی لە نێو ئاستەنگە سیاسی و ئەمنیەکانی دەوروبەری هەرێمەکەدا، و وەک وەبەرهێنان لە سەرمایەی سیاسی گەنجان لە نێو گۆڕانکارییە دیمۆگرافیەکانی کۆمەڵگای کوردستانیدا دێت. هەروەها ئەم هەنگاوە نوێبوونەوەی شەرعیەتی سیاسییە لە ڕێگەی دڵنیاکردنی نوێنەرایەتی فراوانتری گروپەکانی گەنجان، و پەیامێکی سیاسی دوو لایەنە دەنێرێت؛ لە ناوخۆدا توانای سەرکردایەتی سیاسی بۆ تێپەڕاندنی دابەشبوونە مێژووییەکان دەسەلمێنێت، و لە دەرەوەدا وێنەی هەرێمی کوردستان وەک نموونەیەک بۆ سەقامگیری و هەماهەنگی سیاسی لە ناوچەیەکی ئاڵۆزدا بەهێز دەکات. ڕێبازی سیاسیی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی بە هاوسەنگی نێوان ڕەسەنایەتی و هاوچەرخی دەناسرێتەوە، کە پابەندبوون بە ڕەگە مێژووییەکانی بزووتنەوەی کوردستانی و کرانەوە بۆ پێداویستیەکان و پێشهاتەکانی سەردەم کۆ دەکاتەوە. ئەو ڕێبازێکی پراگماتیکیی ئەرێنی پەیڕەو دەکات کە لەسەر واقیعبینی لە هەڵسەنگاندنی بارودۆخدا دامەزراوە، لەگەڵ پابەندبوون بە بەها و پرەنسیپە بنەڕەتیەکان. سەرۆک نێچیرڤان بارزانی وەک سیاسەتمەدارێک ناوبانگێکی نێودەوڵەتیی بەدەست هێناوە کە توانایەکی نائاسایی هەیە بۆ بنیاتنانی پەیوەندی لەگەڵ لایەنە جیاوازەکان و دروستکردنی متمانە لە نێوان هێزە کێبڕکێکارەکاندا، و بینینەکەی بە گشتگیری و نەبوونی پەراوێزخستن دەناسرێتەوە، جگە لە باوەڕی بە گرنگیی پەرەپێدانی دامەزراوەکان و بەهێزکردنی ڕۆڵیان. بە ئیلهام وەرگرتن لە ڕێبازی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی، یەکێتییەکە دەتوانێت ستراتیژی "دیپلۆماسیەتی گەنجان" پەیڕەو بکات بۆ باشترکردنی وێنەی هەرێمی کوردستان لە جیهاندا. دەبێت کار بۆ دامەزراوەییکردنی پەیوەندی لەگەڵ دامەزراوەکانی بڕیاردان لە هەرێمدا بکرێت و پرۆگرامی تایبەت بۆ ئامادەکردنی ڕابەرانی گەنج و ئامادەکردنیان بۆ وەرگرتنی بەرپرسیارێتی سەرکردایەتی لە داهاتوودا پەرە پێ بدرێت. بە گوێرەی ڕێبازی کراوەی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی، پێویستە پەیوەندیەکان لەگەڵ ڕێکخراوە نێودەوڵەتیەکان کە پەیوەندیان بە گەنجان و پەروەردەوە هەیە بەهێز بکرێن، و هاوپەیمانێتی ستراتیژی لەگەڵ کەرتی تایبەتدا دروست بکرێت بۆ دابینکردنی هەلی کار بۆ گەنجان و هاندانی داهێنان و پیشەوەری. یەکگرتنەوەی یەکێتیی قوتابیان و لاوانی دیموکراتی کوردستان، بەپێی ئەو بینینەی کە سەرۆک نێچیرڤان بارزانی دیاری کردووە، دەرفەتێکە بۆ داڕشتنی "گرێبەستێکی کۆمەڵایەتیی نوێ" لە نێوان نەوەکاندا، کە لەسەر بنەمای هاوبەشیی ڕاستەقینە و بەرپرسیارێتیی هاوبەش لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان و بنیاتنانی داهاتوودا دامەزراوە. ئیلهام وەرگرتن لە ڕێبازی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی کە بە دانایی و میانڕەوی دەناسرێتەوە، یەکێتییەکە توانادار دەکات بۆ گەڕاندنەوەی ڕۆڵی پێشەنگی نەک تەنها وەک ڕێکخراوێکی قوتابیان و گەنجان، بەڵکو وەک دامەزراوەیەکی سیاسی کە بەشداری لە داڕشتنی داهاتووی هەرێمی کوردستاندا دەکات لە چوارچێوەی دیدگەیەکی ڕووندا کە ئاشتیی شارستانی، سەقامگیریی سیاسی و گەشەی ئابووری بەهێز دەکات.

* وێنەکە لە ساڵی ١٩٩٣ و دوای تەواوبوونی کارەکانی کۆنگرەی ئازادی، لەسەر مەزاری نەمران گیراوە.