ئەندامێکی شاندی ئیمرالیی دەم پارتی: دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان رۆڵی گرنگیان لە پرۆسەی چارەسەری هەبووە

ئەمڕۆ دووشەممە 1ـی ئەیلوولی 2025 ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو کۆنفرانسێکی تایبەتی بە پرۆسەی چارەسەری لە تورکیا و باکووری کوردستان رێکخست. میتحەت سانجار، ئەندامی شاندی ئیمرالیی دەم پارتی و هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە لە گوتارێکیدا وەک ئەندامی شاندی دەم پارتی بۆ دیدارەکانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان گوتارێکی پێشکێش کرد. 

 

 

میتحەت سانجار لە گوتارەکەیدا رایگەیاند، ئاشتیی پرۆسەیەکی سەختە نەوەک تەنیا لە تورکیا بەڵکو لە هەموو جیهاندا، بەڵام "ئەزموونە تاڵەکان پێمان دەڵێن ئاشتی چەندە گرنگە. نەگەیشتنمان بە ئاشتیی دوای چەندین ساڵ، زۆر بە قووڵی و لە ناخەوە ئازاری داوین. بۆیە کاتێک باس لە ئاشتی دەکەین، دەزانین شەونخوونی و ماندووبوونی زۆری دەوێ".

 

میتحەت سانجار باسی لە پرۆسەی چارەسەری ئەم جارە کرد و گوتی: "10 مانگ بەسەر تەمەنی دەستپێکردنی پرۆسەکە تێپەریووە. لە 1ـی تشرینی یەکەمی پاردا بەڕێز دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە دوای یەکەم دانیشتنی پەرلەمان، هاتە لامان. تەوقەی لەگەڵ هاوسەرۆکان و پەرلەمانتارانمان کرد. ئەوە یەکەم ئاماژەی دەستپێکردن و خوێندنەوە بوو بۆ پرۆسەکە. دواتر باخچەلی لە 22ـی تشرینی یەکەم گوتارە بەناوبانگەکەی پێشکێش کرد و دەستپێکی هەڵمەتەکە راگەیێندرا". 

 

ئەندامەکەی شاندی ئیمرالیی دەم پارتی لەبارەی قۆناخەکانی دیکەی پرۆسەکە دەستی پێکرد و رایگەیاند: "دواتر، شاندێکی دەم پارتی سەردانی ئیمرالی کرد. رۆژی 27ـی شوباتی 2025 پەیامی (ئاشتیی و کۆمەڵگەی دیموکراسی) ئۆجەلان بڵاوکرایەوە کە وەرچەرخانێکی مێژوویی بوو و ئاماژەی دەستپێکێکی نوێ کرد کە تێیدا داوای خۆهەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و چەکدانانی کرد. پەکەکە بانگەوازی ئۆجەلانی جێبەجێکرد و لە رۆژانی 5-7ـی ئایار 12مین کۆنگرەی خۆی رێکخست، بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانانی راگەیاند". 

 

میتحەت سانجار باسی لە سووتاندنی چەک لە لایەن ژمارەیەک گەریلای پەکەکە لە 11ی تەمموز کرد و گوتی: "پێمان وایە ئەوە دەرخستنی ویستێكی بەهێز بوو بە پابەندبوون بە پەیامی ئۆجەلان کە دامەزرێنەری پەکەکەیە؛ هەروەها پەیامێکی گرنگی پەکەکە بوو و تێیدا ئامادەیی خۆی بۆ چەکدانان دەربڕی. دوای ئەو قۆناخە ئیدی چاوەکان لەسەر پەرلەمان بوو، لیژنەیەک دامەزرا و یەکەم کۆبوونەوەیان رۆژی 5ـی ئابی 2025 ئەنجامدا. ئێستاش چالاکییەکانیان بەردەوامن. دووپاتی دەکەمەوە، ئاشتیی رێگەیەکی سەختە بەڵام ئامانجێکی زۆر گرنگە". 

 

 

ئەندامەکەی شاندی ئیمرالیی دەم پارتی لە گوتارەکەیدا رایگەیاند: "بۆ ئەوەی باشتر لە پرۆسەی ئاشتیی تورکیا تێبگەین، تیشک دەخەمەسەر چەند خاڵێک. ئەو پرۆسەیەی ئاشتییە کە ئێستا بەردەوامە پێچەوانەی تایبەتمەندییەکانی هاوکێشەکانی ئاشتییە. لە بەدیهاتنی ئاشتییدا لە زۆربەی وڵاتاندا لە دوایین خاڵدا باس لە چەکدانان دەکرێت یان جێبەجێ دەکرێت، واتە پێشتر دیالۆگ و دانوستاندن، رێککەوتن و لێکتێگەیشتن و سازان هەیە. لە کۆتاییدا بڕیار لەسەر چەکدانان دەدرێ".

 

میتحەت سانجار گوتی:  "لەم پرۆسەیەدا بابەتی چەکدانان خرایە ریزبەندی یەکەمی هەموو کارەکان و قۆناخە جیاوازەکانی. خستنەپێشەوەی قۆناخی چەکدانان پێش هەموو قۆناخ و هەنگاوەکانی دیکە تەواو پێچەوانەی هەموو پرۆسەکانی دیکەی ئاشتییە لە هەموو جیهان". 

 

 

میتحەت سانجار باسی لە دۆخی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و چەند ناوچەیەکی دیکەی جیهان کرد و گوتی: "زۆر لە مێژە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەنێو گێژاوی گیروگرفت و قەیرانی جیاوازدایە. دوو ساڵە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا جەنگ، خوێن، کوشتن بەدی دەکرێ. لەنێوان بەرداشی ژیانێکی زۆر سەخت و مردندا دەژین، هەموو شتێک سەراوژێر بووە. هەمووان خەریکی خۆ پڕچەککردنن، هەموویان ئامادەیی دەکەن بۆ جەنگێکی چاوەڕوانکراو، هەمووان بە عەقڵییەتێکی تووندوتیژی هەوڵی چارەسەرکردنی کێشەکان دەدەن".

 

میتحەت سانجار باسی لە پرۆسەی چارەسەری ئەم جارە لەم دۆخە ئاڵۆزەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست کرد و گوتی: "لەنێو ئەم کەینوبەینەدا بەڕێز ئۆجەلان هەڵمەتێکی پێچەوانەی راگەیاند، دەستپێشخەر بوو بۆ چەکدانان و کۆتاییهێنان بە تووندوتیژی لەپێناو چارەسەرکردنی ئاشتییانەی پرسی کورد. بەڕێزیان داوای چەکدانانی لە رێکخراوێک کرد (پەکەکە) کە 41 ساڵە بەشێوەیەکی زۆر رێکخراو کردەی چەکداری جۆراوجۆری کردووە؛ رێکخراوێک پێگە و هێزی تەنیا لە تورکیا نەبووە، بەڵکو لە ناوچەکە و زۆربەی وڵاتانی جیهاندا رێکخستنی تۆکمەی هەیە. لە کاتێکدا وەک گوتم هەموو وڵاتانی ناوچەکە هەموو شتێک دەکەن بۆ پڕچەککردنی خۆیان، کەچی بەڕێز ئۆجەلان پێچەوانەکەی داوا دەکات؛ داوایان لێدەکات چەک دابنێن، ئەوانیش پابەند دەبن. بۆیە پەیامێکی مێژوویی و زۆر گرنگە". 

 

ئەندامەکەی شاندی ئیمرالیی دەم پارتی گوتی: "باهۆزی خۆسەپاندن و ناوەندییەتی و جڵەوی دەسەڵات لە هەموو جیهان سەرهەڵدەدات، بەڵام ئۆجەلان داوای ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراسییەت دەکات. هەڵمەتەکەی تەنیا بۆ ئاشتی نەبووە، بگرە بۆ دیموکراسیش بووە. ئەمەش خاڵێک و هەنگاوێکی دیکەیە پێچەوانەی هەموو دونیا. بۆیە پێمان وایە پرۆسەیەکی زۆر سەختە". 

 

 

میتحەت سانجار گوتی: "لە کاتێكدا هەموو جیهان رووی لە تووندوتیژی کردووە، دەستبردن بۆ ئاشتی و دیموکراسی دەبێتە هۆکاری رەخنە، نیگەرانی، ترس و دڵەڕاوکێش. نابێ چاوەڕێ بکرێ هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگە راستەوخۆ پشتیوانی لە پرۆسەکە بکەن. بەشێکیان نیگەرانن، بەشێکیان رەخنە دەگرن رەنگە ئەمەش لە نیازپاکییان بێت. بەشێکی دیکەشیان بەدڵنیاییەوە مەبەستی دیکەیان هەیە". 

ئەندامەکەی شاندی ئیمرالیی دەم پارتی رایگەیاند: "کەسانێک و گرووپانێک هەن بەرژەوەندیی سیاسی و گرووپی و تاکەکەسیان هەیە و بە هاتنی ئاشتی و دیموکراسی، بەرژەوەندییەکانیان لەنێودەچن. هەندێک لەو گرووپ و کەسانە خەویان دەزڕێ و دڵەڕاوکێ دەیانگرێ، کاتێک گوێیان لە وشەی ئاشتی و پرۆسە دەبێت. ئەم گرووپانە هەموو شتێک دەکەن بۆ بەلاڕێدابردنی پرۆسەکە و شکست پێهێنانی. بۆ ئەوەی سەربکەوین بەسەر هەموو ئەم بەربەستانەدا پێویستە نائومێد نەبین، تەنانەت دەبێ بە دان بەخۆداگرتنەوە کاری جیدی بۆ بکەین و هەڵوێست بنوێنین". 

 

میتحەت سانجار گوتی: "ناچارین درێژە بە هەنگاوەکانمان بدەین. ئێستا لە قۆناخێکی گرنگداین؛ سەرخستنی پرۆسەکە دەرگایەکی زۆر گەورە بۆ گۆڕانکاری دروست دەکات لە تورکیا و وەرچەرخانێکی بێ وێنە دەبێت. ئەوە تەنیا بۆ تورکیا نابێت، بەڵکو وەرچەرخانە بۆ تەواوی ناوچەکە. سەرخستنی پرۆسەکە کاریگەری راستەوخۆی زۆر گرنگی بۆ چارەنووسی کورد، تورک و هەموو پێکهاتەکانی دیکەی تورکیا و ناوچەکەش دەبێ. سەرخستنی پرۆسەکە، واتە کۆتاییهێنان بە شەڕ و پێکدادان و بەدیهاتنی ئاشتی و گەڕانەوەی دیموکراسی. ئەم گۆڕانکارییە مەزنە هەمووان دەزانن ئاسان نییە، بەڵام هەمووشمان دەزانین ئەستەم نییە و بە کارکردنی بەردەوام و هەوڵی چڕ، ئەم ئامانجە بەدی دێت". 

 

 

میتحەت سانجار رایگەیاند: "بۆ سەرخستنی پرۆسەکە پێویستمان بە هەندێک فاکتەرە. پرسیارەکە ئەوەیە، چی وایکرد ئەم پرۆسەیە دەست پێبکاتەوە؟ 41 ساڵە پێکدادانی زۆر سەخت هەیە کە بووەتە هۆی گیانلەدەستدانی زۆر و برینی زۆر قووڵی لەناخی کۆمەڵگەدا دروستکردووە. ئەم کارە بە واتای کۆتاییهێنان بە پێکدادان و بەدیهێنانی ئاشتی دێت. سەیر لەوەدایە کەسانێک هەن تاوەکو ئێستا نکۆڵی لەوە دەکەن شەڕ و پێکدادان هەیە و بۆیە هیچ ناوێکی لێنانێن".

 

ئەندامەکەی شاندی ئیمرالیی دەم پارتی باسی لە هۆکاری دیکە کرد و گوتی: "شەڕ و پێکدادان لەخۆیەوە سەرهەڵنادات، هۆکارێک و سەرچاوەیەک هەیە وایکردووە ئەم پێکدادانە رووبدات. هۆکار و سەرچاوەی تایبەتی خۆی هەیە، ئەویش کێشەی کوردە. دەبێ بەم شێوەیە ناوی بنێین، کاتێک لەسەر ناونانی رێکدەکەوین، ئاسانتر دەگەینەسەرچاوەی چارەسەرکردنی". 

 

میتحەت سانجار هەروەها گوتی، ئەو پرۆسەیەی هەیە ئامانج لێی بریتییە لە کۆتاییهێنان بە شەڕ و ئاماژەی بەوەشکرد: "ئەکتەرەکان بە گشتیی تەواوی کۆمەڵگەن بەڵام بە دیاریکراوی و لە قۆناخی ئێستا دەوڵەت، سیاسەت و رێکخراوەکەیە (پەکەکە). لەنێو دەوڵەتدا دەسەڵاتداران، هاوبەشەکانی دەسەڵات واتە ئەردۆغان و باخچەلی هەن. لە سیاسەتیش سەرجەم لایەنە سیاسییەکان هەن لەسەرووی هەموویانەوە گەورەترین پارتی ئۆپۆزسیۆنی سەرەکی کە جەهەپە و ئۆزگور ئۆزەلە. لایەنی سێیەمیش پەکەکە و بەڕێز ئۆجەلانە. ئەگەر ناوی ئەکتەرەکان نەهێندرێ و یەک بە یەک دەستنیشان نەکرێن، رۆڵەکانیشیان دیاری ناکرێ. کاتێک رۆڵەکانیان دیاری نەکرێ بەدڵنیاییەوە مەرج و دەسەڵات و شێوازی کارکردن و هەنگاوە پێویستەکانیش نانرێن. لەپاڵ ئەمەشدا چەند ئەکتەرێک هەن رۆڵی سەرەکییان هەیە. یەکێک لەوانە بەرێز ئۆجەلانە". 

 

میتحەت سانجار رایگەیاند: "لایەنی دەرەکیش کاریگەری لەسەر پرۆسەکە و ئاراستەی دەبێت بەتایبەتی لە سەرخستنی. زۆر لایەن رۆڵی ئەرێنی و کاریگەر و هەوڵی چڕوپڕ و زۆر باشیان هەبووە، بەتایبەتی دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان لە هەولێر و سلێمانی؛ سیاسەتڤانەکانیشیان رۆڵی کاریگەرییان هەبووە و لەو باوەڕەداین لە داهاتووشدا بەهەمان شێوە رۆڵی بەرچاو و گرنگیان دەبێ. پێویستە چاو لە ئەزموونی وڵاتانی ئەورووپا بکەین دوای زیاتر لە 30 ساڵ خوێنڕشتن و کوشتاری و ماڵوێرانی، سەرجەم گەلان بڕیاریاندا ئاشتییەکی هەمیشەیی بۆ هەتاهاتەیە بێتە ئاراوە. پێویستە هەموو گەلانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش بڕیاری خۆیان بدەن؛ جەنگ و ماڵوێرانی یان ئاشتی و خۆشگوزەرانی. ئێمەش دژی مردن داوای ژیان، ئازادی لە بری کارەسات و بەهار دژی ماڵوێرانی هەڵدەبژێرین".